PRZEDMOWA DO I WYDANIA.
Nowa pragmatyka kolejowa, długo oczekiwana przez szerokie sfery kolejarzy, ogłoszona we formie Rozporządzenia Rady Ministrów w “Dzienniku Ustaw” Nr. 57 z dnia 6 sierpnia 1929, obowiązuje od 1 września 1929 na obszarze całej Rzeczypospolitej Polskiej.
Nowa pragmatyka kolejowa jest wielkim krokiem naprzód w dziele unifikacji ustawowej i usuwa cały szereg dzielnicowych przepisów, dających wiele wątpliwości. Pożądaną byłoby rzeczą, aby to Rozporządzenie Rady Ministrów stało się wkrótce ustawą i dla usunięcia wszelkich wątpliwości uchyliło przepisy dzielnicowe, stwarzając jednolitą podstawę prawną dla pracowników kolejowych na terenie całej Rzeczypospolitej Polskiej.
W części pierwszej “Kodeksu Kolejowego” zamieszczam komentarz i tekst ustawowy Rozporządzenia Rady Ministrów, a w drugiej części, która jest w przygotowaniu, zamieszczę nową ustawę emerytalną kolejową z komentarzem i wzorami podań.
Kraków, dnia 16 września 1929 r.
Adw. Dr. Bronisław Feller.
PRZEDMOWA DO III WYDANIA.
Od ukazania się I wydania dnia 16 września 1929, a potem II wydania w połowie grudnia 1929, nastąpiły pod względem prawnym duże zmiany. Przedewszytkiem Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 września 1926 o utworzeniu przedsiębiorstwa “Polskie Koleje Państwowe” zostało znowelizowane, a jednolity tekst tegoż Rozporządzenia ogłoszono Obwieszczeniem Ministra Komunikacji z dnia 5 grudnia 1930 w “Dzienniku Ustaw” Nr. 89 z 18 grudnia 1930 poz. 705.
Podstawa prawna uległa zatem gruntownej zmianie, o czem niżej w komentarzu. Znowelizowaną silnie pragmatykę kolejową w jednolitym tekście wedle Obwieszczenia Ministra Komunikacji z dnia 26 sierpnia 1932, ogłoszonego w “Dzienniku Ustaw” Nr. 86 z 12 października 1932 poz. 736, z komentarzem i wyczerpującym skorowidzem zamieszczam w niniejszej części I mego “Kodeksu Kolejowego”, a w części II zamieszczam nową ustawę emerytalną z komentarzem i skorowidzem.
Dwa wyczerpane dotychczasowe wydania, nader sympatyczne przyjęcie ze strony prasy fachowej i codziennej, oraz reskrypt zalecający mój “Kodeks Kolejowy” ze strony Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych z dnia 21 listopada 1931 Nr. Dz. /VI/1/15252/31, były dla mnie bodźcem do opracowania nowego wydania.
Polskie Koleje Państwowe są największym majątkiem Państwa Polskiego, gdyż przedstawiają wartość około 8 miljardów złotych, a obroty roczne wynoszą przeszło 1 miljard złotych, są zatem największem państwowem przedsiębiorstwem. Polskie Koleje Państwowe są nietylko czynnikiem ekonomicznym o największej wartości, ale także gwarancją niepodległości i obrony Państwa Polskiego na wypadek wojny.
Kraków, dnia 14 grudnia 1932 r.
Adw. Dr, Bronisław Feller.
KOMENTARZ.
Na podstawie art. 23 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 września 1925 po znowelizowaniu wedle jednolitego tekstu ogłoszonego Obwieszczeniem Ministra Komunikacji z dnia 5 grudnia 1930 w Dzienniku Ustaw Nr. 89 z 18 grudnia 1930 poz. 705 stosunek służbowy pracowników przedsiębiorstwa “Polskie Koleje Państwowe” – z wyjątkiem zatrudnionych na mocy umowy o pracę (kontraktowych, czasowych i t. d.) – ustala Rozporządzenie Rady Ministrów. Dawna zatem podstawa prawna po znowelizowaniu powyższego Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej uległa gruntownej zmianie. Brak formalnej podstawy prawnej wytknąłem w I wydaniu, gdyż wówczas we wrześniu 1929 – mojem zdaniem – Rozporządzenie Rady Ministrów było tylko aktem administracyjnym i uchylać ustaw obowiązujących nie mogło. Fakt, że materjalnie pragmatyka weszła w życie, nie usuwał wcale uchybienia formalno-prawnego. Obecnie po znowelizowaniu Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej, wyżej wymienionego, na podstawie art. 23 tegoż Rozporządzenia pragmatyka kolejowa we formie Rozporządzenia Rady Ministrów jest ustawą i ma wszystkie formalne podstawy prawne. Przytaczam kilka podstawowych zasad Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o przedsiębiorstwie “Polskie Koleje Państwowe”.
Na podstawie art. 18 dokumenty imieniem przedsiębiorstwa “Polskie Koleje Państwowe” podpisują uprawnione do tego osoby, umieszczając swój podpis pod pieczęcią: Przedsiębiorstwo “Polskie Koleje Państwowe”. Skrypty dłużne i weksle wystawiane przez przedsiębiorstwo “Polskie Koleje Państwowe” podpisują bądź Minister Komunikacji, bądź dwie osoby z pośród osób upoważnionych do tego przez Ministra Komunikacji i wpisanych do rejestru handlowego.
Na podstawie art. 21 zastępstwo sądowe w sprawach dotyczących praw i interesów majątkowych przedsiębiorstwa “Polskie Koleje Państwowe” należy do zakresu działania Prokuratorji Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. O zasadniczym art. 23 była mowa wyżej.
Wkońcu podkreślani, że n a p o d s t a w i e a r t. 2 8 : p r a c o w n i c y p r z e d s i ę b i o r s t w a “P o l s k i e K o l e j e P a ń s t w o w e” s ą u w a ż a n i z a u r z ę d n i k ó w w r o z u m i e n i u p r a w a k a r n e g o.
Zaznaczani, że pierwszy w literaturze prawniczej wywołałem orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie charakteru osoby prawnej przedsiębiorstwa “Polskich Kolei Państwowych”, a to w następującej sprawie:
Skarb Państwa w sprawie wypowiedzenia najmu w budynku kolejowym klientce mojej p. S. (po przegraniu raz sprawy i zapłaceniu kosztów) wypowiedział po raz drugi mężowi mej klientki. Na rozprawie w Sadzie grodzkim w Krakowie pomiędzy innemi zarzutami zarzuciłem przedewszystkiem brak legitymacji czynnej po stronie Skarbu Państwa podnosząc, że skoro rozchodzi się o mieszkanie w budynku kolejowym, to po myśli Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 września 1926 Nr. 97 Dz. U. poz. 568 Polskie Koleje Państwowe są przedsiębiorstwem państwowem i te jedynie są uprawnione do wypowiedzenia. Sąd grodzki w Krakowie wyrokiem / dnia 16 sierpnia 1927 lcz. C VI. 41227 nie uwzględnił moich zarzutów i utrzymał wypowiedzenie w mocy zasądzając mego klienta na zapłatę kosztów sporu. Przeciw temu wyrokowi wniosłem apelację do Sądu Okręgowego w Krakowie, który apelacji mej nie uwzględnił, zaczepiony wyrok zatwierdził z tem uzupełnieniem, że pozwany (t. j. klient mój) obowiązany jest natychmiast opróżnić i oddać Skarbowi Państwa w posiadanie sporne pomieszkanie i zasądził mego klienta na zapłatę kosztów postępowania apelacyjnego Skarbowi Państwa. Przeciw wyrokowi Sądu Okręgowego w Krakowie wniosłem rewizję do Sadu Najwyższego w Warszawie poddając krytyce zaczepiony wyrok, który wedle mego zdania jest pogwałceniem ustawy, zaznaczając, że Skarb Państwa podlega również ustawom. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 8 maja 1928 lcz. III Rw. 794 28 uwzględnił moją rewizję, zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie, uchylił nakaz wypowiedzenia Sądu grodzkiego w Krakowie i zasądził Skarb Państwa na zapłatę kosztów sporu wszystkich 3-ch instancyj w ciągu dni 14 pod zagrożeniem przymusowego ściągnięcia.
Motywy wyroku Sądu Najwyższego:
“Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 września 1926 poz. 568 Dz. U. nie przeniosło wprawdzie na nowo utworzoną osobę prawną “Polskie Koleje Państwowe” prawa własności nieruchomości kolejowych (art. l i 52), ale przeniosło cały zarząd kolei (art. l i 3), prawo wydzierżawienia i wynajmu nieruchomości. Jest (o Rozporządzenie wydane z mocą ustawy i wiążące tak jak ustawa, z którego wynika, że zarząd nieruchomościami kolejowemi nie służy obecnie Skarbowi Państwa, ale nowo utworzonej osobie prawnej: nie zależy zatem więcej od woli Skarbu Państwa (który także podlega ustawom), czy zechce sam zarządzać budynkami kolei, czy zarząd pozostawić Kolejom. Tego Rozporządzenia organizacyjnego nie można porównać ze stosunkiem prawno-prywatnym, gdy właściciel domu ustanowił pełnomocnika do zarządu domu, a potem sam wypowiada najem, bo pełnomocnictwo prywatne może mocodawca odwołać każdej chwili (§ 1020 k. c.), a Skarb Państwa jako taki nie może odwołać ustawy, ani rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej wydanego z mocą ustawy. Wskutek tego Sąd Najwyższy uchylił wypowiedzenie jako wniesione przez osobę do tego, nieuprawnioną.
Orzeczenie o kosztach sporu wszystkich 3-ch instancyj opiera się na §§ 41 i 50 p. c.”.
Rozporządzenie dzieli pracowników kolejowych na 2 kategorje (dawniej 3 kategorje):
1. Pracowników etatowych (§ 2 p. 1), którymi są w chwili wejścia w życie Rozporządzenia t. j. l września 1929. pełniący służbę na P. K. P. i zajmujący stanowisko etatowe (etatowi, dekretowi, urzędnicy): dotychczasowych pracowników, zajmujących takie stanowiska etatowe, których w przyszłości nie będzie się obsadzać pracownikami etatowymi zalicza się w poczet pracowników etatowych tylko co do ich osoby (ad personam § 141)
2. Pracowników nieetatowych (§ 2 p. 1), którymi są dotychczasowi pracownicy stali, dziennie płatni, jeśli posiadają obywatelstwo polskie (§§ 3. 129 i 142).
Tak do etatowych, jak i nieetatowych odnoszą się przepisy §§ 1,2, 4, 5, 11, 42, 48, 56, 58, 72, 73, 132, 134, 140 i 141, wyłącznie do etatowych (poza powyższemi §§) – §§ 13, 47 i 59, wyłącznie do nieetatowych (poza powyższemi §§) – §§ 14, 133, 130 i 144.
U pracowników etatowych i nieetatowych wlicza się do 10-letniego, względnie 15-letniego okresu czas nieprzerwanej służby na polskich kolejach państwowych, odbytej przed zaliczeniem w poczet pracowników nieetatowych, stałych, dziennie płatnych, w poczet pracowników etatowych (dekretowych, urzędników). Rozstrzygającym terminem dla pracownika etatowego j e s t c h w i l a d o r ę c z e n i a pisma nominacyjnego (§ 2), w którem ma być wymienione:
1. stanowisko (tytuł służbowy) i
2. stopień uposażenia pracownika, dla pracownika nieetatowego dzień o g ł o s z e n i a w o r g a n i e u r z ę d o w y m.
Warunki ogólne dla obu kategoryj pracowników są wspólne:
l. obywatelstwo polskie (obywatele Wolnego Miasta Gdańska są traktowani stosownie do obowiązujących traktatów i umów),
2. zdolność do działań prawnych,
3. nieposzlakowana przeszłość (§ 4),
4. nieprzekroczony 40 rok życia,
5. zdolność fizyczna, wymagana na stanowisko odnośne,
6. znajomość języka polskiego w mowie i piśmie, tudzież stopień wykształcenia i rodzaj wiadomości lub praktyki zawodowej, wymaganych w poszczególnych działach służby lub na poszczególne stanowiska.
7. zadośćuczynienie obowiązkowi czynnej służby wojskowej. Warunek ten nie dotyczy osób uznanych definitywnie za niezdatnych do czynnej służby wojskowej. Na podstawie § 3 Minister Komunikacji może zezwolić na odstępstwa od warunków wymienionych w punktach 4, 6, 7.
Ważna zdobyczą społeczną jest przepis, że kobiet nie można zatrudniać przy robotach, które w przepisach o ochronie pracy są dla nich zakazane (§10).
Termin czasu służby liczy się od dnia jej objęcia (§§ 11 i 55). W sprawie listy starszeństwa służbowego (§ 13) pracownik ma prawo w przeciągu 14 dni po podaniu listy starszeństwa do wiadomości wnieść odwołanie (§ 10) od ustalonego co do jego osoby porządku starszeństwa, przyczem decyzja, od której pracownik ma prawo się odwołać, winna być doręczona z a p o k w i t o w a n i e m (§ l5).
Obowiązki pracownika przedstawiono wyczerpująco w §§ 17-42.
Wedle § 21 p. 3 zwierzchnikowi nie wolno wywierać na podwładnych wpływu dla celów nie mających nic wspólnego ze służba kolejową.
Nowością jest przepis § 30, który w końcowym ustępie postanawia, że jeżeli samowolna nieobecność pracownika na służbie trwa d ł u ż e j n i ż 7 d n i władza, która go mianowała (zaliczyła) może rozwiązać z nim stosunek służbowy b e z w d r a ż a n i a postępowania d y s c y p l i n a r n e g o. Takie rozwiązanie stosunku służbowego powoduje u t r a t ę wszelkich praw z tego stosunku wynikających. Przepis ten wyjaśnię na przykładzie z niej praktyki. Pracownik etatowy Dyrekcji Gdańskiej przeniesiony w drodze służbowej do Dyrekcji Krakowskiej, nie objął służby w tejże dyrekcji z tego powodu, że nie mógł otrzymać mieszkania służbowego dla siebie i swej rodziny, przyczem zrobił fatalny krok, gdyż bez porady z kimkolwiek wrócił do poprzedniego miejsca służbowego, gdzie już służby nie pełnił, tylko wniósł prośbę o przydzielenie go do dyrekcji poznańskiej. Aż po roku odbyła się rozprawa dyscyplinarna w Krakowie, gdzie zapadło orzeczenie dyscyplinarne: wydalenie ze służby. Przeciw temu orzeczeniu wniosłem odwołanie do Wyższej Komisji Dyscyplinarnej przy Min, Komunikacji.
Obecnie, od l sierpnia 1932, nie potrzeba wcale dochodzeń dyscyplinarnych, tylko po upływie czasu dłuższego niż 7 dni (więc wystarczy 8 dni) władza przełożona na podstawie § 30 może rozwiązać stosunek służbowy z pracownikiem, a ten traci wszelkie prawa, jak np. do emerytury, odprawy i t. d.
Nowym jest przepis § 34. na podstawie którego pracownik obowiązany jest na każde zlecenie władzy poddawać się badaniu lekarza kolejowego lub Kolejowej Komisji Lekarskiej.
Z przepisu tego wynika, że pracownika zdrowego, który nigdy nie chorował, władza przełożona może posłać do badania lekarskiego lub stawić przed Kolejowa Komisja Lekarska (§§ 34, 129 i 137), a ta orzec może fizyczną i umysłową niezdolność do służby (§ 120).
Dla obrony pracownika w służbie korzystnym jest nowy przepis § 39, na podstawie którego władza przełożona otrzymawszy zawiadomienie od pracownika, że podczas pełnienia służby lub w związku z jej pełnieniem go obrażono, sama wnosi doniesienie karne, a jeżeli obrazy dopuścił się funkcjonarjusz państwowy, samorządowy, lub osoba wojskowa, władza przełożona (prócz doniesienia karnego sadowego) wnosi doniesienie do właściwej władzy sprawcy przestępstwa.
Dotąd w praktyce pracownik w służbie ciężko obrażony (często czynnie znieważony) musiał sam dochodzić swej krzywdy i narażać się na koszta sądowe, a tymczasem z powodu licznych amnestyj, pracownik nie mógł uzyskać wyroku zasadzającego winnego.
Obecnie pragmatyka obejmuje tak etatowych, jak i nieetatowych, więc logicznem jest uzupełnienie § 42 ust. 1. że pracownik, nieetatowy ma prawo do wynagrodzenia dziennego zależnie od ilości dni dokonanej pracy. W nowem brzmieniu § 48 stwierdza, że w czasie nieobecności na służbie z powodu choroby pracownik etatowy zachowuje prawo do uposażenia, pracownik zaś n i e e t a t o w y otrzymuje do chwili powrotu na służbę lub rozważania stosunku służbowego 75% wynagrodzenia, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pełnił służbę. Jest to dla nieetatowego przepis korzystniejszy od dotychczasowego. W razie zaś choroby, spowodowanej wypadkiem służbowym bez własnej winy nieetatowy pobiera pełne wynagrodzenie.
Co do kategorji k a n d y d a t ó w na pracowników etatowych, to ta kategorja dotąd istniejąca została z n i e s i o n a. Zarządzenie to jest korzystne dla pracowników kolejowych, gdyż ci kandydaci czekali bardzo długo na nominację na etatowych, a przez kilka lat mieli stanowisko nieokreślone, jednem słowem wisieli między niebem a ziemia. Istniejący obecnie kandydaci mają aż do czasu nominacji na etatowych być traktowani, jak etatowi. Również kategorja pracowników p r ó b n y c h została u c h y l o n ą, a obecni aż do nominacji na etatowych pozostają tylko w ewidencji.
Podkreślić muszę charakter liberalny przepisu § 4, na podstawie którego Min. Komunikacji ma prawo W drodze wyjątkowej osoby skazane za przestępstwa z chęci zysku lub wydalone ze służby kolejowej, państwowej lub samorządowej mianować etatowymi lub zaliczyć do etatowych. Dotąd było to wykluczone.
Zaznaczam, że władza Ministra Komunikacji jest bardzo rozległa większa od innych Ministrów : do władzy tej odnoszą się następujące przepisy: §§ 3, 4, 5, 6, 11, 12. 13, 14, 18, 36, 37, 42, 53, 54, 56, 67, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 78, 80, 132, 134, 136,143 i 149.
W sprawach orzeczeń o obowiązku zwrotu szkody (§§ 38 i 44) i jej wysokości w postępowaniu administracyjnem, jeżeli szkoda wynikła z winy pracownika ma prawo tenże wnieść odwołanie (§ 37) za pośrednictwem władzy przełożonej (orzekającej) w t e r m i n i e 14 d n i, a nie jak dotychczas w terminie miesięcznym, a to do Ministra Komunikacji, przyczem termin do odwołania liczy się od dnia następującego po dniu doręczenia orzeczenia.
Nader ważnem prawem pracownika jest to, że ostateczne orzeczenie administracyjne Ministra Komunikacji pracownik może w terminie miesięcznym (§ 38) po doręczeniu mu tego orzeczenia zaskarżyć na drodze sądowej przeciw P. K. P., z żądaniem ustalenia, że roszczenie P. K. P. nie istnieje wogóle lub w stosunku do niego w całości lub w części. Pracownik ma stanowisko powoda ułatwione, gdyż w procesie obowiązek udowodnienia istnienia winy i szkód y ciąży na P. K. P., co naraża P. K. P. na przegrywanie procesu.
Co do praw pracownika odnośnie do zapłaty uposażenia (§42), to zachodzi różnica pomiędzy etatowym a nieetatowym. Etatowy ma prawo do pobierania stałego płatnego miesięcznie z g ó r y uposażenia, zaś nieetatowy do wynagrodzenia dziennego, zależnie od ilości dni dokonanej pracy, płatnego zasadniczo miesięcznie z d o ł u . Zajęcie administracyjne (§ 44), tudzież zapowiedzenie i zajęcie sadowe uposażenia lub wynagrodzenia pracownika (§ 44) może obejmować najwyżej, część sumy uposażenia lub wynagrodzenia przypadającego do wypłaty (§ 44).
Alimenty maja pierwszeństwo i mogą obejmować najwyżej 2/5, części uposażenia lub wynagrodzenia, przyczem pozostałe 3/5 c z ę ś c i s ą w o l n e od wszelkich zapowiedzeń i zajęć (§ 44). Po alimentach, a przed innemi zajęciami sądowemi idą należności P. K. P. z tytułu zwrotu szkody na podstawie prawomocnych orzeczeń administracyjnych. W razie zbiegu zapowiedzeń i zajęć za alimenty i za inne należności lub długi, dzieli się 1/5 uposażeniu lub wynagrodzenia pracownika pomiędzy alimenty i inne należności lub długi, dalsza zaś 1/5, pozostaje w y ł ą c z n i e na zaspokojenie samych alimentów, o ileby pierwsza piąta przy zbiegu innych wierzytelności nic wystarczała.
Na podstawie § 45 z płacy pracownika można potrącić kwoty nieprawnie wypłacone przy pobraniu uposażenia lub wynagrodzenia, chociażby pracownik w dobrej wierze te kwoty pobrał i otrzymał. Przez pomyłkę dokonane wypłaty władza może potracić z uposażenia lub wynagrodzenia pracownika. P o g o r s z e n i e m dotychczasowego stanu jest postanowienie § 45 w końcowym ustępie, że potracenia powyższych zwrotów, kar pieniężnych, zajęć administracyjnych oraz zapowiedzeń J zajęć sądowych mogą dojść do p o ł o w y uposażenia lub wynagrodzenia. Dotąd wszystkie zajęcia mogły obejmować najwyżej 2/5 uposażenia lub wynagrodzenia.
Wolne od zapowiedzeń i zajęć sądowych oraz potrąceń administracyjnych są:
1. należności za podróże służbowe i przeniesienia oraz wogóle należności uboczne lub dodatki przedstawiające zwrot wydatków poniesionych w służbie,
2. nagrody pieniężne,
3. zasiłki na opłaty szkolne,
4. zapomogi i
5. pośmiertne (§ 46).
Odszkodowanie z § 52 za prowadzenie podwójnego gospodarstwa z powodu przeniesienia (§ 35), nie przysługuje pracownikowi za czas urlopu wypoczynkowego (§§ 52 i 53), lub zdrowotnego (§§ 49, 52 i 132), ćwiczeń wojskowych (§ 52, 53, 58 i 143), zawieszenia w służbie (§§ 47, 52 i 120-125) i nieusprawiedliwionej nieobecności na służbie (§§ 30 i 52) za dnie, za które należą się pracownikowi całe diety (§§ 52, 53 i 85) z tytułu podróży służbowych (§ 52), bądź delegacyj (§§ 42 i 52), wkońcu w przypadkach przeniesienia w wykonaniu orzeczenia dyscyplinarnego (§ 66 p. 3 i 5).
K o r z y s t n y m dla nieetatowych j e s t n o w y p r z e p i s z § 58 stwierdzający, że pracownik nieetatowy samotny w czasie ćwiczeń wojskowych otrzymuje zasiłek w wysokości 50 % wynagrodzenia pobieranego, ponieważ dotąd wypłatę wynagrodzenia w całości mu wstrzymywano.
Pragmatyka rozróżnia następujące urlopy:
1. zdrowotny (§§ 49, 52 i 132),
2. wypoczynkowy (§§ 52 i 53),
3. bezpłatny (§ 73),
4. ze względów publicznych (§ 54) i
5. z urzędu (§ 85).
Przy urlopie wypoczynkowym zachodzą 2 podziały:
a) pracownicy umysłowi i
b) inni pracownicy.
Wymiary urlopów podaje § 53, przyczem wymiar urlopów przysługujących pracownikom umysłowym mogą otrzymać pracownicy pełniący inną służbę, jeśli ona wyczerpuje szczególnie system nerwowy (np. maszyniści). Zaznaczyć muszę, że te urlopy są krótsze od ustawowych, albowiem pracownicy umysłowi maja urlopy od 14-35 dni, a inni pracownicy od 8-15 dni.
Stosunek służbowy pracownika powołanego do służby wojskowej, na ćwiczenia, albo wskutek mobilizacji lub częściowego uzupełnieniu wojska do stopy wojennej, t r w a d a l e j p r z e z c z a s s ł u ż b y w o j s k o w e j. Okres służby wojskowej wlicza się do czasu służby na P. K . P. Sprawy służby wojskowej omawiają przepisy §§ 3, 11, 56-62.
O odpowiedzialności pracowników pragmatyka mówi w §§ 23,30,32, 39,62-127. Dzieli naruszenia obowiązków służbowych na występki i wykroczenia. Występek służbowy (§§ 62,64, 68, 87,100,103,119 i 143) jest to każde przewinienie pracownika, pochodzące ze złego zamiaru, chęci zysku lub naruszające dyscyplinę służbową oraz takie przewinienie, pochodzące z niedbalstwa, które zagraża bezpieczeństwu ruchu (§§ 23, 25, 62 i 122). naraża istotnie lub może narazić na znaczniejszą szkodę własność lub interes P. K. P. (§ 17), ich pracowników lub osób korzystających z usług kolei (§§ 27 i 62), przyczem występkami służbowemi są również naruszenia obowiązków nie posiadające powyższych cech jeżeli pracownik popełni je k i l k a k r o t n i e.
Pragmatyka ogólnikowo określa wszystkie inne przewinienia jako wykroczenia służbowe. Definicji zatem wykroczenia nie podaje, wylicza tylko przykładowo występki służbowe jednakowoż nie w sposób wyczerpujący (§ 62). Co do kary to tu występuje zasadnicza różnica, gdyż za wykroczenia służbowe nakłada się kary porządkowe, zaś za występki kary dyscyplinarne (§ 64). ;
Pragmatyka rozróżnili w ogólności następujące kary:
1. porządkowa (§§ 64, 65, 87, 88, 119 i 125),
2. pieniężna (§§ 45 i 65),
3. dyscyplinarna (§§ 64, 66, 69, 70, 71, 85, 87, 88, 100, 102, 107, 109, 112, 115, 116, 119 i 125),
4. wydalenia (§§ 67 i 139), a o karze pozbawienia osobistej wolności przez sad mówi w § 51.
W sprawie kar dyscyplinarnych zmieniono zupełnie i t o n a k o r z y ś ć p r a c o w n i k ó w § 66, gdyż ilość kar powiększono z 6 na 8 i w ten sposób wina może znaleźć lepszy odpowiednik w karze, która może ulec różnym stopniowaniem. Utratę szczebla usunięto, a w miejsce tej kary wprowadzono grzywnę do 10 %, która do l sierpnia 1932 wogóle nie istniała. Karę przeniesienia podzielono na 2 rodzaje, a to:
1. przeniesienie do innej miejscowości bez zwrotu kosztów przesiedlenia (§ 66 p. 3)
i 2. przeniesienie również bez kosztów przesiedlenia, jednakowoż obostrzone obniżeniem uposażenia (wynagrodzenia) o jedna grupę (§ 66 p. 5). Uchylono dotychczasową karę zwolnienia ze służby bez obniżenia emerytury. Obecnie w miejsce tej kary wprowadzono karę zwolnieniu ze służby ze zmniejszona odprawa od 10-25%, względnie ze zmniejszona emerytura od 10-50% na przeciąg 1-5 lat (§ 66 p. 6).
Pracownik w stanie nieczynnym może ponieść wszystkie kary – z wyjątkiem przeniesienia (§ 69). Emeryt może ponieść wszystkie kary z wyjątkiem przeniesienia i degradacji (§ 69), przyczem tylko Komisja Dyscyplinarna może emerytowi karę wymierzyć (§ 69 ust. 2). Władza przełożona (Dyrekcja Okręgowa) może na podstawie § 70 bez orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej karę przeniesienia wprost nałożyć.
Przy orzecznictwie w sprawach dyscyplinarnych są tylko 2 instancje, chociaż pragmatyka w § 71 wylicza:
a) Komisje Dyscyplinarne przy Okręgowych Dyrekcjach Kolei Państwowych,
b) Wyższa Komisja Dyscyplinarna przy Ministrze Komunikacji i
c) Najwyższa Komisja Dyscyplinarna przy Prezesie Rady Ministrów. Trzecia bowiem instancja ma zastosowanie tylko w sprawach dyscyplinarnych Dyrektorów i Wicedyrektorów Kolei Państwowych oraz kierowników urzędów podległych bezpośrednio Ministrowi Komunikacji, dla których jest drugą instancją, albowiem Wyższa Komisja Dyscyplinarna dla nich jest 1-sza instancją.
Są zatem we wszelkich sprawach dyscyplinarnych tylko 2 i n s t a n c j e. Skład Komisji Dyscyplinarnej i tok czynności omawiają przepisy §§ 71-119. Minister Komunikacji ogłasza w ciągu grudnia każdego roku w wydanym przez siebie Dzienniku Urzędowym skład Komisji Dyscyplinarnej przy wszystkich Okręgowych Dyrekcjach Kolei Państwowych, jak również skład Wyższej Komisji Dyscyplinarnej. Przewodniczący i jego zastępcy i inni członkowie Komisji Dyscyplinarnej są przy wykonywaniu swoich mandatów n i e z a w i ś l i (§ 79). Pracownikowi pociągniętemu do odpowiedzialności dyscyplinarnej wolno przybrać sobie o b r o ń c ę (§ 94) z pośród pracowników P. K. P. zatrudnionych stale w okręgu właściwej Okręgowej Dyrekcji Kolei Państwowych (§ 85). Na prośbę obwinionego ustanawia Dyrektor Kolei Państwowych obrońcę z urzędu z pośród pracowników Okręgowej Dyrekcji Kolei Państwowych. Obrońcy nie wolno przyjmować od obwinionego wynagrodzenia za obronę (§ 85). Obrońca można być raz w ciągu miesiąca (§ 84). podczas gdy dawniej tylko 3 razy w ciągu roku. Do obrońców odnoszą się przepisy §§ 85, 93, 94, 95, 98, 104, 106, 107 i 117.
Z każdej czynności w toku dochodzenia sporządza się protokół. Obwinionemu należy dać możność zarówno w czasie dochodzenia, jak i po jego ukończeniu, wypowiedzenia się co do wszystkich punktów obwinienia. Co najmniej na 10 d n i (dawniej 7 dni) przed rozprawą dyscyplinarna przewodniczący Komisji Dyscyplinarnej wzywa oskarżonego i przesyła mu odpis aktu oskarżenia, oraz listę zawierającą pełny skład Komisji Dyscyplinarnej. Po otrzymaniu wezwania do rozprawy dyscyplinarnej oskarżony może w ciągu 5 dni (dawniej 3 dni) zawiadomić przewodniczącego Komisji Dyscyplinarnej o wybranym obrońcy wraz z oświadczeniem tegoż, że obronę przyjmuje, lub prosić Dyrektora Kolei Państwowych o ustanowienie obrońcy z urzędu. Oskarżony lub obrońca ma prawo w ciągu 5 d n i (dawniej 3 dni) po otrzymaniu wezwania do rozprawy żądać wyłączenia członków kompletu orzekającego wykazując przyczyny wyłączenia z powodu braku bezstronności odnośnych członków. O wytyczeniu rozstrzyga bezapelacyjnie przewodniczący Komisji Dyscyplinarnej, O wyłączeniu przewodniczącego decyduje również b e z a p e l a c y j n i e Dyrektor Kolei Państwowych (§ 95). Rozprawa dyscyplinarna nie jest jawna. Oskarżonemu lub jego obrońcy służy zawsze o s t a t n i e s ł o w o przed zamknięciem rozprawy (§ 95). Ważne są dwie tezy ustawowe:
1. Komisja Dyscyplinarna winna się oprzeć tylko na tych faktach, okolicznościach i dowodach, które ustalono na rozprawie dyscyplinarnej i na ich podstawie wydać orzeczenie według swego przekonania.
2. Komisja Dyscyplinarna będąc powołana do sadzenia sprawy ze stanowiska p r z e p i s ó w s ł u ż b o w y c h nie jest przy wydawaniu swego orzeczenia związana treścią wyroku s ą d o w e g o (§ 101). Wedle tej drugiej fezy może Sąd uwolnić oskarżonego, a Komisja Dyscyplinarna zasądzić lub też odwrotnie. Teza ta jest liberalna nowością, gdyż w postępowaniach dyscyplinarnych innych dykasteryj Komisja Dyscyplinarna jest związaną wyrokiem zasądzającym Sądu i nie może oskarżonego w razie zasadzenia tegoż przez Sąd uwolnić w postępowaniu dyscyplinarnem. Jest to nader pożądana nowość prawnicza, która winna się stać wzorem dla innych procedur dyscyplinarnych. Orzeczenie winno być przesiane oskarżonemu na piśmie w ciągu 8 d n i po ogłoszeniu orzeczenia (§ 104). Od orzeczenia dyscyplinarnego mogą się odwołać tak rzecznik dyscyplinarny (a więc prokurator), który musi zasięgnąć decyzji Dyrektora Kolei Państwowych, jak i ukarany (obrońca) do Wyższej Komisji Dyscyplinarnej z powodu orzeczenia o winie i karze lub z powodu niezastosowania przepisanych formalności postępowania dyscyplinarnego, przyczem odwołanie o d r a c z a wykonanie orzeczenia (§ 107). Odwołanie należy wnieść w ciągu 14 d n i po dniu doręczenia (§ 117) na ręce przewodniczącego Komisji Dyscyplinarnej. W razie uchybienia terminu dozwoloną jest restytucja t. j. przywrócenie terminu, jednakowoż pracownik musi udowodnić, że uchybienie terminu nastąpiło b e z j e g o w i n y z powodu przeszkód n i e d o p r z e z w y c i ę ż e n i a. O przywróceniu terminu rozstrzyga ostatecznie przewodniczący Komisji Dyscyplinarnej (§ 108).
Wyższa Komisja Dyscyplinarna rozstrzyga odwołanie z u d z i a ł e m s t r o n (dotąd bez udziału stron) oraz może dla wyjaśnienia sprawy zarządzić wezwanie na rozprawę odwoławczą oskarżonego, świadków i biegłych. Ma bardzo szerokie prerogatywy, gdyż może:
1. odrzucić odwołanie jako spóźnione lub wniesione przez osobę nieuprawnioną.
2. zarządzić uzupełnienie dochodzenia.
3. znieść orzeczenie 1-szej instancji z powodu naruszenia istotnych formalności postępowania, przekazując ponownie 1-szej instancji w innym składzie orzekającym celem przeprowadzenia rozprawy dyscyplinarnej i
4. wydać orzeczenie, zatwierdzające orzeczenie 1-szej instancji lub zmieniające je co do oceny winy i wymiaru kary (§ 109). W razie odwołania wniesionego li tylko przez ukaranego, gdy rzecznik dyscyplinarny odwołania nie wnosił, wówczas Wyższa Komisja Dyscyplinarna n i e m a p r a w a zmiany orzeczenia na niekorzyść ukaranego (§ 110). Orzeczenie Wyższej Komisji Dyscyplinarnej jest ostateczne (o ile była II instancja):
przeciw niemu nie służy żaden środek prawny t.zn że przeciw orzeczeniu dyscyplinarnemu tejże nie można wnosić skargi do Najwyższego Trybunału Administracyjnego.
W z n o w i e n i e postępowania dyscyplinarnego może nastąpić nawet po wykonaniu kary. jednakowoż muszą być przedstawione n o we o k o l i c z n o ś c i l u b d o w o d y, nieznane w poprzedniem postępowaniu, które mogą wpłynąć na zmianę oceny winy lub wymiar kary. Doniosłym jest przepis, że prawo żądania wznowienia przechodzi na żonę i dzieci zmarłego pracownika (§ 112 p. 2). Wznowienie należy wnieść w ciągu 80 dni od dnia, w którym pracownik lub w razie jego śmierci żona albo dzieci powzięli wiadomość o przyczynie uzasadniającej wznowienie. Wniosek rozpatruje Wyższa Komisja Dyscyplinarna b e z u d z i a ł u s t r o n (§ 118). Żądający wznowienia musi wykazać, kiedy dowiedział się o przyczynie wznowienia. Termin 30 dni jest nowością, gdyż dotychczas nie było żadnego terminu. Dotąd wniosek o wznowienie rozpatrywała właściwa Komisja Dyscyplinarna, a w razie odmowy Komisji można było wnieść zażalenie w ciągu 14 dni do Wyższej Komisji Dyscyplinarnej, która ostatecznie sprawę rozstrzygała. Obecnie k o r z y s t n ą jest zmiana polegająca na tem, że wniosek o wznowienie rozstrzyga tylko Wyższa Komisja Dyscyplinarna. W praktyce Komisja Dyscyplinarna, która wydała już raz orzeczenie, odrzucała wznowienie, a Wyższa Komisja Dyscyplinarna zatwierdzała orzeczenie 1-szej instancji.
O b e c n i e Wyższa Komisja Dyscyplinarna otrzymawszy wniosek o wznowienie nie jest niejako krępowaną orzeczeniem, raz wydanem. W razie uwzględnienia wniosku o wznowienie Wyższa Komisja Dyscyplinarna przekazuje sprawę do tej Komisji Dyscyplinarnej, która wydała orzeczenie w 1-szej instancji, z poleceniem przeprowadzenia rozprawy i ponownego orzeczenia. Minister Komunikacji może w wyjątkowych wypadkach przeznaczyć inną komisję Dyscyplinarną do przeprowadzenia ponownej rozprawy (§ 113). Obowiązuje dalej postanowienie, że we wznowionem postępowaniu może zapaść ostrzejsza kara, aniżeli pierwotnie zapadła. Zmiana dawnego przepisu § 109, którym jest o b e c n i e § 116 nastąpiła ta, że w razie uwolnienia oskarżonego lub ukarania ‘naganą, grzywną, czy też przeniesieniem bez zwrotu kosztów przesiedlenia – następuje zwrotego wszystkiego, co oskarżony utracił z uposażenia (wynagrodzenia) lub emerytury skutkiem ostrzejszej pierwotnej kary. Jeżeli w poprzedniem- postępowaniu zwolniono lub wydalono pracownika w drodze dyscyplinarnej ze służby, a w postępowaniu wznowionem otrzyma lżejsza karę, to zostaje napowrót powołany do służby. Jeżeli poprzednio pracownika zasądzono na zwolnienie lub wydalenie ze służby, a w postępowaniu wznowionem poniesie karę degradacji lub przeniesienia z degradacja, wówczas po powołaniu go zpowrotem do służby otrzymuje odnośne uposażenie (wynagrodzenie) od dnia prawomocnego orzeczenia, zapadłego w wznowionem postępowaniu. W wypadku śmierci pracownika otrzymuje wdowa, względnie sieroty należne zaopatrzenie od dnia prawomocnego orzeczenia, wydanego w postępowaniu wznowionem. Skoro w końcu orzeczenie w postępowaniu wznowionem orzeka zwolnienie ze zmniejszona emerytura, to zasadzony dostaje tę zredukowana emeryturę od dnia prawomocności orzeczenia. N i e z a l i c z a się czasu służby, w którym pracownik nie pełnił służby z powodu pierwotnej kary dyscyplinarnej do dnia objęcia służby. Pomimo rygoru powyższego 30 dni oraz jednej tylko instancji, zmiana jest korzystna, gdyż ustala wszelkie wypadki i dokładnie wyjaśnia całą procedurę postępowania wznowienia, czego dotąd nie było.
Doręczenia w postępowaniu dyscyplinarnem (§§ 71-116) są ważne tylko wtedy, jeżeli uskuteczniono je do rąk własnych pracownika lub obrońcy. Nowym jest przepis, że odmowa przyjęcia pisma przez oskarżonego lub jego obrońcę jest równoznaczna z doręczeniem pisma.
P r z e d a w n i a n i e występków i wykroczeń służbowych (§ 119) następuje, jeżeli w przeciągu 10 lat od chwili ich popełnienia nie w drożono przeciw pracownikowi formalnego postępowania dyscyplinarnego (§ 87 ust. ost.) lub jeżeli władza nie nałożyła kary dyscyplinarnej lub porządkowej. Natomiast przedawnienie występków służbowych, zawierających znamiona przestępstw karnych nie może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przestępstw karno-sądowych.
Sięgnijmy zatem do Polskiego Kodeksu Karnego, obowiązującego od l września 1932 na obszarze całej Rzeczypospolitej. Otóż według art. 86 k. k. przedawnienie następuje po upływie lat:
a) 20, jeżeli czyn stanowi zbrodnię, za którą grozi kara śmierci lub dożywotniego więzienia,
b) 10, jeżeli czyn stanowi inną zbrodnię,
c) 5, jeżeli czyn stanowi występek. Odnośnie do wykroczeń, przewidzianych prawem o wykroczeniach, które weszło w życie z dniem l września 1932 na obszarze całej Rzeczypospolitej, to wedle art. 11 § l nie nożna wszcząć postępowania karnego z powodu wykroczenia popełnionego przed rokiem, a wedle art. 12 nie można wydać orzeczenia skazującego, jeżeli od popełnienia wykroczenia upłynęło lat 3.
P o z a w i e s z e n i u pracownika w służbie winno być rozpoczęte dochodzenie dla wyjaśnienia sprawy najpóźniej c z t e r n a s t e g o dnia.
R o z w i ą z a n i e stosunku służbowego następuje w razie:
1. dobrowolnego wystąpienia (§ 128, § 55 ust. ost. i § 61 ust. 2 i 3),
2. zwolnienia ze służby (§ 129-134 i § 139 ust. 1),
3. wydalenia ze służby (§ 139 ust. 2) i
4. śmierci (§ 140).
Oczywista, że również wskutek samowolnej nieobecności pracownika na służbie następuje po myśli § 30 ust. 3 również rozwiązanie stosunku służbowego. Na żądanie pracownika wydaje władza przełożona zaświadczenie, stwierdzające czas i rodzaj odbytej służby oraz na życzenie ocenę zachowania się w służbie i przyczynę rozwiązania stosunku służbowego (§ 127). W razie dobrowolnego wystąpienia ze służby pracownik i jego rodzina tracą wszelkie prawa wynikające ze stosunku służbowego (§ 128).
Z w o l n i e n i e (§ 129) ze służby winno nastąpić w razie:
1. stwierdzenia braku obywatelstwa polskiego lub obywatelstwa Wolnego Miasta Gdańska.
2. stwierdzenia przez Kolejową Komisję Lekarską t r w a ł e j fizycznej lub umysłowej niezdolności do pełnienia obowiązków służbowych i
3. długotrwałej choroby (§ 132).
Władza może zwolnić pracownika ze służby w razie:
1. ukończenia 55 roku życia i osiągnięcia wysługi emerytalnej, dającej prawo do zaopatrzenia emerytalnego,
2. ukończenia 55 roku życia i osiągnięcia wysługi emerytalnej, stanowiącej podstawę pełnego zaopatrzenia emerytalnego,
3. d w u k r o t n e j, co najmniej w odstępie l roku bezpośrednio po sobie następującej niedostatecznej kwalifikacji służbowej (§ 130). Pracownik, który ukończył 60 lat lub który ukończył 55 lal i osiągnął wysługę emerytalną, stanowiącą podstawę pełnej emerytury m a p r a w o domagać się zwolnienia ze służby (§ 131). Zwolnienie to winno nastąpić w terminie do 3 miesięcy.
Groźnym dla pracownika jest przepis § 132 (dawny § 124) opiewający, że władza rozwiązuje stosunek służbowy z pracownikiem, jeżeli nieobecność tegoż na służbie wskutek choroby licząc łącznie z urlopem dla poratowania zdrowia trwa r o k u pracowników etatowych, zaś 39 t y g o d n i u nieetatowych. Minister Komunikacji w przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie może zezwolić na wyjątki od powyższego postanowienia.
Dawny § 125, którego uchylenia domagałem się w poprzednich 2 wydaniach mego Kodeksu Kolejowego, w obecnem brzmieniu § 133, zupełnie zmieniono. N i e o d n o s i się obecnie wcale do e t a t o w y c h i n i e e t a t o w y c h mających powyżej 10 lat polskiej służby kolejowej. Tylko w ciągu 10 lat władza kolejowa ma prawo według swego uznania i bez podania przyczyn z nieetatowym rozwiązać stosunek służbowy za 3-miesięcznem wypowiedzeniem. Dotychczas okres ten dla nieetatowych wynosił 15 lat.
Niejasnym jest przepis § 134 p. 1. gdyż postanawia, że w razie reorganizacji P. K. P., tudzież przypadkach, gdy zajdą okoliczności nie pozwalające ze względu na dobro służby na dalsze zatrudnianie pracownika, Minister Komunikacji na prawo przenieść w stan nieczynny każdego pracownika, o ile nie można zastosować postanowień § 133. Co należy rozumieć przez “reorganizację” i w jaki sposób winna nastąpić, czy w ustawowy, czy administracyjny i co należy rozumieć przez “dobro służby”, tego pragmatyka nie wyją śnią. Ogólnikami ustawa szafować nie może. Dobro służby jest pięknem, idealnem wyrażeniem ale nie pojęciem prawnem. W pragmatyce kolejowej, jak zresztą w każdej ustawie winne być tylko wyrażenia i pojęcia prawne, ścisłe, jasne, których ogólnikami zastąpić nie można.
Nowością jest w § 134 ust. 4 przepis, że pracownika w stanie nieczynnym może każdej chwili właściwa władza (§ 129) zwolnić ze służby, a to przed upływem 6 względnie 3 miesięcy, skoro utraci obywatelstwo polskie lub Wolnego Miasta Gdańska, zostanie uznanym za trwale niezdolnego do służby z powodu choroby, ukończy 60 lub 55 lat i osiągnie pełną emeryturę lub w końcu otrzyma dwukrotną niedostateczna kwalifikację służbową. Ustęp końcowy § 134 postanawia, że pracownika będącego w stanie nieczynnym można zawiesić w służbie, jeżeli:
1. Sąd karny zarządził względem niego areszt śledczy.
2. zapadł przeciw niemu wyrok Sądu karnego, a skazanie pociąga za sobą utratę zdolności do piastowania urzędu publicznego i
3. nieprawomocne jeszcze orzeczenie dyscyplinarne, opiewające na zwolnienie lub wydalenie ze służby. Przepis ten rygorystyczny jest niejasny i wprost ze sobą sprzeczny, bo zawieszenie w służbie pracownika, będącego w stanie nieczynnym, a więc niepełniącego służby, pozbawione jest wszelkiej celowości.
Nowością jest w § 139 postanowienie, że wydalenie pracownika ze służby wskutek skazania prawomocnym wyrokiem sądu karnego wedle § 4 p. l następuje tylko wtedy, jeżeli skazanie pociąga sobą niezdolność do piastowania urzędu publicznego. U c h y l o n o zatem dotychczasowe postanowienie, że wydalenie ze służby następuje w razie skazania za przestępstwo, popełnione z chęci zysku. Zatajenie w czasie przyjęcia na służbę skazania sądowego za przestępstwo z chęci zysku lub faktu poprzedniego wydalenia ze służby państwowej lub samorządowej, nie jest przyczyną do wydalenia ze służby, lecz wywołuje wdrożenie postępowania dyscyplinarnego. Wreszcie wedle § 148 przepis § 139 odnosi się tylko do pracowników przyjętych na P. K. P. dopiero po 1 września 1929, a przyjęci do służby wcześniej, będą podlegali przepisom służbowym, którym do dnia l września 1929 podlegali. Na podstawie art. 29 Rozporządzenia Prezydenta R. P. o Polskich Kolejach Państwowych w jednolitem brzmieniu wedle Nr. 89 Dz. U. z 18 grudniu 1930 poz. 705. na wstępie powołanego, pracownik ma prawo skargi od decyzji Ministerstwa Komunikacji w przeciągu 60 dni od dnia następnego po doręczeniu do Najwyższego Trybunału Administracyjnego w trybie i na zasadach ustawy o Najwyższym Trybunale Administracyjnym z 29 października 1932 Dz. U. Nr. 94 poz. 80. W pragmatyce obecnej (jak i dawniejszej) brak przepisów co do amnestji, zawieszenia wykonania kary, jak i ułaskawienia.
W § 95 przy wyłączaniu się z urzędu członków Komisji Dyscyplinarnej pragmatyka podaje, że należy stosować analogiczne przepisy ustawy o postępowaniu karnem, obowiązującej na obszarze całej Rzeczypospolitej Polskiej od dnia l lipca 1929 (Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 marca 1928 po znowelizowaniu w jednolitym tekście Nr. 83 Dz. U. poz. 725. Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 września 1932). Polski kodeks postępowania karnego zna abolicję (puszczenie w niepamięć), amnestię i ułaskawienie oraz warunkowe zawieszenie kary. W art. 370 (wedle nowej numeracji) żąda powyższy kodeks postępowania karnego, ażeby sentencja wyroku zawierała w miarę potrzeby orzeczenie co do warunkowego zawieszenia wykonania kary. Jeśli do przestępcy można zastosować powyższe ulgi, to tem bardziej do karanego dyscyplinarnie, a w warunkach na szczególne uwzględnienie zasługujących, można, zdaniem mojem, zastosować ułaskawienie przez Prezydenta Rzeczypospolitej. Wedle art. 47 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przysługuje Prezydentowi prawo darowania i złagodzenia kary oraz darowania skutków zasądzenia karno-sądowego w poszczególnych wypadkach. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może aktem łaski ułaskawić przestępcę, to tem bardziej przysługuje to prawo Prezydentowi R. P. odnośnie do dyscyplinarnie ukaranego, a wszelka interpretacja ścieśniająca prawo łaski Prezydenta R. P., jest mylna i sprzecznej z duchem art. 47 ust. l Konstytucji R- P.; dotychczasowe zaś wyłączanie kar dyscyplinarnych z aktów łaski, jest, zdaniem mojem bezpodstawnem ograniczaniem prawa łaski Prezydenta R. P. Oczywista, że prawo łaski winno mieć zastosowanie w wypadkach na szczególne uwzględnienie zasługujących.
Nie widzę żadnej prawnej podstawy, dlaczegoby nie miano pracownikowi nieposzlakowanemu, podczas wieloletniej służby niekaranemu, zawiesić wykonania kary dyscyplinarnej, skoro przestępcy sad karny zawiesza wykonanie kary po myśli art. 61 § 1 polskiego kodeksu karnego na czas od 2-5 lat i to kary pozbawienia wolności nie przenoszącej 2 lat. Prawo kolejowe jest prawem zupełnie rożnem od innych praw czego najlepszym dowodem jest to, że ma najkrótsze czasokresy ustawowe. Żadna ustawa nie zna czasokresu 5 m i n u t, a tymczasem prawo kolejowe ma czasokres 6 minut, gdyż na 6 minut przed odjazdem pociągu g a ś n i e prawo żądania biletu kolejowego, również na 5 minut przed odejściem pociągu jest dopuszczalne prawo wymiany kupionych biletów na bilety wyższej lub niższej klasy, albo na bilety do innej stacji, za wyrównaniem różnicy w cenie. Z powyższych przykładów wynika, że prawo kolejowe jest prawem sui generis (swojego rodzaju).
Komentarz ze względów finansowych zmuszony byłem skrócić do 1/3 części. Jako ekwiwalent dałem wyczerpujący skorowidz, niezbędny dla każdego.
Kolejnictwo polskie stoi wysoko. W stosunkach kolejowych europejskich kolejnictwo polskie ma zaszczytne stanowisko. Unifikacja prawa kolejowego rozpoczęła jednolita pragmatyka kolejową i jednolitą ustawa emerytalna winna w dalszym ciągu rychło postępować. Przedewszystkiem przepisy prawne o odpowiedzialności P. K. P. (dotąd 3 odmienne i sprzeczne ze sobą ustawy zaborcze), o wywłaszczeniach na cele kolejowe (również 3 ustawy zaborcze) i t. d. należy zunifikować. Oby wkrótce na obszarze całej Rzeczypospolitej zaistniało całkowite i jednolite polskie prawo kolejowe.
Kraków, dnia 14 grudnia 1932.
Adw. Dr. Bronisław Feller
