535. Jakie są ogólne zasady ratownictwa?

1. Udzielający pomocy w wypadku nagłym powinien zachować zimną krew, pewność siebie i spokój oraz starać się, aby one udzieliły się otoczeniu i choremu.
2. Strzec się niewłaściwego sposobu ratowania, gdyż w pośpiechu można więcej zaszkodzić niż pomóc choremu, oraz co najważniejsze, aby chory leżał we właściwej pozycji.
3. Zabezpieczyć poszkodowanego lub chorego od brudu, krwi i t. p. i oczyścić go od tego, jeżeli zachodzi potrzeba.
4. Usunąć od chorego wszystko co może przeszkadzać przy udzielaniu pomocy, szczególniej otaczający tłum lub osoby niespokojne.
5. Zawezwać lekarza i objaśnić go dokładnie, jaki zachodzi wypadek i jaki jest stan chorego.

536. Jak należy postąpić przy omdleniu?

Jeśli chory jest nieprzytomny i ma twarz bladą, położyć go wygodnie i ułatwić dostęp świeżego powietrza. Ubranie rozpiąć i rozluźnić. Odświeżyć twarz zimną wodą, octem lub wodą kolońską. Rozcierać ciało, dać do wąchania chrzan, amoniak (na chustce) i t. p. Następnie, gdy chory oprzytomnieje, można dać mu wina, kawy czarnej, herbaty itp.

537. Jak należy postąpić w razie kolki (boleści brzucha)?

Położyć chorego wygodnie. Stosować gorące okłady suche (butelkę z gorącą wodą) lub wilgotne na okolicę bolesną. Zastosować lewatywy z ciepłej wody.

538. Jak należy postąpić w razie udaru mózowego (apopleksja)?

Jeżeli chory podczas omdlenia ma twarz czerwoną, sine wargi, oddech charczący i tętno wzmożone, należy głowę i plecy leżącego ułożyć wysoko, ubranie rozpiąć i rozluźnić. Stosować zimne okłady na głowę i serce, a gorące na dolne kończyny. Podczas wymiotów głowę zwrócić na bok.

539. Jak należy postąpić podczas padaczki (epilepsja), gdy chory nagle traci przytomność, ma konwulsje i podrzucanie ciała, ręce zaciśnięte, a z ust występuje mu piana?

Ułożyć chorego odpowiednio tak, aby podczas ataku konwulsji i podrzucania nie doznał żadnego uszkodzenia ciała (położyć chorego na posłanie). Ubranie musi być rozpięte. Do ust i pomiędzy szczęki włożyć chusteczkę zwiniętą, korek lub inny przedmiot, żeby zabezpieczyć język od ugryzienia.

540. Jak należy postąpić w razie udaru słonecznego (z gorąca) przy nadmienieni przegrzaniu ciała z objawem bólu głowy czasami utratą przytomności, twarzą czerwoną rozszerzonymi źrenicami, oddechem przyspieszonym, tętnem słabem?

Umieścić chorego w cieniu. Stosować zimne okłady na głowę i serce. Po odzyskaniu przytomności dawać choremu zimne napoje. Przy zatrzymaniu oddechu należy zastosować sztuczny oddech

541. Jak należy postąpić przy zaczadzeniu, gdy nastąpi odurzenie, wymioty, silny ból głowy, lub utrata przytomności?

Ułatwić dostęp świeżego powietrza przez otwarcie okien i drzwi lub wynieść chorego z mieszkania (latem). Jeżeli chory przestaje oddychać lub oddycha nieregularnie, zastosować sztuczny oddech.

542. Jak należy postąpić przy udławieniu t. j. przy zatrzymaniu ciała obcego w gardle?

Natychmiast wsunąć do gardła dwa palce wskazujący i średni, starając się niemi ująć ciało obce i wyciągnąć, zabezpieczając palce przed ugryzieniem przez umieszczenie pomiędzy -zębami n. p. -trzonka od noża lub innego przedmiotu. Jeżeli to nie skutkuje odwrócić chorego ku dołowi i uderzać po karku. W razie obecności w gardle ciała ostrego nie wolno stosować zabiegów powyższych i należy zawezwać lekarza.

543. Jak należy postąpić w razie uwięzieniu przepukliny t. j. skręcenia lub zatknięciu kiszek w przepuklinie przy silnym bólu, wzdęciu brzucha zaparciu stolca, wymiotach, gdy w miejscu uwiązania twardy i bolesny guz?

Wezwać natychmiast lekarza. Przed przybyciem lekarza stosować długotrwałą ciepłą kąpiel, lub lód na przepuklinę, a w razie wymiotów dawać lód do połykania

544. Jak należy postępować przy zastosowaniu sztucznego oddychania?

Są trzy sposoby, według których można postępować, a mianowicie:
1. Obnażyć chorego do pasa, położyć na wznak umieszczając pod plecami wałek z ubrania.
Wyciągnąć język przy pomocy chustki i przywiązać do brody.
Uklęknąć poza głową chorego, ująć chorego za przedramiona i pociągnąć je w-tył, aż do wyprostowania ramion (wdech). Przywrócić ramiona napowrót do ciała i przycisnąć je do boków klatki piersiowej (wydech). Człowiek normalnie oddycha 15 razy na minutę, wobec tego cały zabieg powyższy powinien trwać 4 sekundy. Jednocześnie należy, aby ktoś drugi (pomocnik) przy wydechu naciskał dłonią górną część brzucha nazewnątrz, a przy wdechu dłoń unosił ku górze. Sztuczne oddychanie wykonywuje się do czasu, aż chory sam będzie oddychał.
2. Drugi sposób polega na tem, że chorego kładzie się na brzuchu z głową odwróconą na bok. Wykonujący ten zabieg, klęcząc okracza chorego i pochylając się nad nim ściska dolną część klatki piersiowej (wydech) poczerń szybko prostuje się zwalniając uścisk (wdech).
3. Trzeci sposób polega na tem, że chory znajduje się w pozycji leżącej z wałkiem pod plecami. Wykonujący zabieg umieszcza dłonie niżej i nazewnątrz od brodawek sutkowych, uciska powoli ale silnie dolne żebra w kierunku grzbietu pochylając się nad chorym a następnie zwalnia ręce i prostuje się.

545. Jak należy postępować z topielcem?

1. Topielca kładzie się brzuchem na kolano ł uderza się silnie między łopatki, aby wodę usunąć z płuc.
2. Oczyścić jamę ustną i gardło od zawartości
3. Obnażyć do pasa i zastosować sztuczne oddychanie.
4. Jednocześnie nacierać ciało suchem suknem dla rozgrzania i pobudzenia działalności serca
5. Po przyjściu do przytomności dać środki pobudzające: kawę gorącą, wino itp.

546. Jak należy postępować w razie otrucia?

Przy zażyciu trucizny nie wiadomo jakiej, dać mleko i stosować ciepłe i gorące okłady, oraz w razie potrzeby sztuczne oddychanie. Gdy w ustach smak metaliczny, bóle żołądka i nie ma żadnych specjalnych objawów, stosować środki wymiotowe: ciepłą wodę z solą drażnienie podniebienia i przełyku palcem lub piórkiem. Kiedy na ustach i w gardle plamy wyżarte i ból palący, stosować środki łagodzące: mleko surowe, jaja, śmietanę, oliwę, wodę z mąką, olej lniany. Przy otruciu kwasami podawać środki zasadowe, wodę wapienną, sodę, magnezje w wodzie lub mleku. Przy otruciu kwasem karbolowym (specyficzny zapach z ust) stosować sól gorzką lub glauberską. Gdy zachodzi otrucie ługami (zasadami) stosować kwasy, winny, cytrynowy, ocet. Przy zatruciach kiełbasą, rybami, konserwami, grzybami stosować środki wymiotowe, przeczyszczające lub djetę.

547. O czem należy pamiętać przystępując do opatrunku ran?

Należy pamiętać:
a) aby oczyścić paznogcie i dokładnie wymyć ręce,
b) nie wolno dotykać rany ani palcami ani jakimkolwiek przedmiotem,
c) nie wolno oczyszczać ani obmywać rany,
d) skrzepów krwi nie usuwać,
e) przykryć ranę kawałkami białej gazy wyjałowionej (sterelizowanej) i umocnić ją opatrunkiem zewnętrznym.

548. Jak należy postąpić przy krwotokach z ran?

Te muszą być zatamowane przed nałożeniem opatrunku. Należy rozróżniać: krwotok miąższowy, t. j. z tkanek. Krwotok nieznaczny tamuje się już sam przez ucisk opatrunkiem. Przy krwotoku z kończyn należy kończynę krwawiącą unieść w górę. Przy krwotokach narządów i organów wewnętrznych pomoc powinna polegać na bezwzględnym spokoju chorego, przeważnie w pozycji leżącej.
Krwotoki bywają:
Tętnicy, gdy.z rany tryska krew jasnego koloru, krew bije fontanną.
Pomoc w tym wypadku polega na:
a) uniesieniu krwawiącej kończyny w górę,
b) przycisnąć palcem pień tętnicy do kości w miejscu bliższem serca niż sama rana.
c) nałożyć na ranę silnie uciskający opatrunek.

549. Jak należy postąpić przy krwotokach z jam?

a) z ucha. Położyć chorego głową wyżej, opatrunek na ucho i zimny okład.
b) z nosa. Odpiąć choremu kołnierz, pasek itp. Posadzić chorego, położyć na nasadę nosa, kark i serce zimny okład, ucisnąć palcem skrzydło nosowe aż się uformuje skrzep, oddychać przez usta, nie wolno wycierać nosa i przepłukiwać go wodą.
c) z płuc, przyczem chory odczuwa nagle gorąco w piersiach i wśród kaszlu wyrzuca pianistą krew.
Chory powinien być umieszczony w pozycji półsiedzącej z podniesioną głową, choremu nie wolno ruszać się, ani mówić. Zimny okład na górną część klatki piersiowej i do połykania dawać bardzo małe ilości zimnej wody (z solą).
d) z żołądka, przyczem wymioty nakrapiane krwią pstrokate lub barwy czekolady. Chory blady i omdlewa. Chory powinien zachować bezwzględny spokój w pozycji leżącej, ubranie rozpięte, lekki okład na dołek (okolice żołądka) wewnątrz w małych ilościach woda lodowa, żadnego pożywienia.

550. Jak należy postąpić przy potłuczeniach (zgnieceniach)?

Przy zgnieceniach, gdy skóra nienaruszona a uszkodzone tkanki podskórne, należy stłuczoną część ciała położyć spokojnie i wysoko jakoteż stosować zimne okłady.

551. Jak należy postępować przy zwichnięciach staw zmienia swój kształt, puchnie i jest bolesny?

Nie wolno używać siły i próbować nastawienie stawu.

552. Jak należy postępować przy złamaniach?

Ody zmiana kształtu kończyny nadmierna ruchomość w miejscu złamania, trzeszczenie, tarcie odłamków kości i przy poruszaniu, zmniejszenie lub utrata władzy, obrzęk i ból, należy zapewnić choremu spokój, nie zdejmować ubrania lub butów lecz je rozciąć i zsuwać jak najostrożniej. Nie wolno próbować nastawić, lecz starać się unieruchomić złamaną kończynę przez nałożenie łupek, ranę opatrzyć.

553. Jak należy postąpić przy oparzeniu?

Przy oparzeniu powierzchownem, gdy zaczerwienienie skóry należy zastosować okłady z tłuszczu, oliwy lub waseliny. Przy oparzeniu głębokiem z uszkodzeniem skóry i głębszych tkanek jakoteż ranach nałożyć opatrunek z tłuszczu, oliwy lub waseliny.

554. Jak należy postępować przy odmrożeniach?

Przy słabych oziębieniach należy stosować nacieranie śniegiem, spirytusem, naftą, posmarować tłuszczem lub jodyną; zaś przy silnem odmrożeniu zdjąć choremu odzież, przenieść w miejsce cieplejsze do sieni i rozcierać ciało śniegiem.

555. Jak należy postępować przy porażeniach piorunem lub prądem elektrycznym?

Stosować sztuczny oddech, środki orzeźwiające (eter, amoniak).

556. Jak należy postępować przy powieszeniu ?

Należy rozluźnić ubranie i stosować sztuczny oddech.

557. Jak należy postępować przy przenoszeniu chorych?

1. Jeżeli transportowanie chorego odbywa się na małą odległość, to przenosi się go na rękach w następujące sposoby:
a) nieść chorego przed sobą jak dziecko – jedną ręką obejmując go pod plecy, a drugą pod kolana.
b) niesie się chorego na plecach t. j. chory obejmuje niosącego za szyję i okracza go nogami.
c) niesie się chorego chwytem pożarniczym – chory przerzucony przez ramię i szyję niosącego.
d) dwaj niosący splatają ręce w t. zw. krzesełko, chory siada na niem, zarzucając ręce na szyjach niosących.
e) nieprzytomnego można przenieść w ten sposób, że jeden bierze chorego z tyłu pod ręce i opiera jego głowę o swoją pierś, a drugi bierze za kolana, stając pomiędzy rozkroczone nogi.
2. Jeżeli chorego trzeba , transportować na większą odległość, lub jeżeli stań chorego tego wymaga należy przenieść go na noszach.
Najprostszy sposób urządzenia nosz – przywiązanie chusty lub prześcieradła czterema rogami do dwóch kijów. Wogóle mogą służyć za nosze: drabina, szeroka deska wyściełana czemś miękkiem, względnie koc, dwa worki od zboża, w rogach robi się otwory na drążki, dwie bluzy lub płaszcze obraca się na lewą stronę, w rękawy wsuwa się drążki, a potem się spina ku wewnątrz. Następnie ważnem jest przeniesienie chorego z ziemi na nosze – nosze stawia się w przedłużeniu leżącego, tuż za jego głową. Dwaj klękają po obu bokach chorego, biorąc się za ręce, podsuwając je pod łopatki i pośladki, idą bokiem po obu stronach nosz i kładą chorego ostrożnie na nosze. Niesienie chorego odbywa się w sposób następujący: dwaj niosą nosze w rękach lub na pasach, nigdy na plecach, trzeci idzie z boku i dogląda. Nieść należy ostrożnie bez wstrząśnień, dlatego na-. leży, aby niosący szli równym krokiem. Chorego należy nieść nogami naprzód. Jeżeli idzie się pod górę, to głową naprzód, a przy schodzeniu w dół nogami naprzód (wyjątek stanowi tylko wypadek ze złamaną nogą). 3. Przy przeważeniu chorego na wozie wyjmuje się tylko półkoszek i wkłada się chorego od tyłu wozu. Wóz musi być dobrze wysłany słomą lub czemś miękkiem. Jechać należy ostrożnie i wolno. Również można użyć dwóch rowerów związanych równolegle. Na wierzchu kładzie się nosze i przywiązuje się je.

SPIS RZECZY i ALFABETYCZNY SPIS RZECZY (Katechizm Służby Pociągowej 1930)