8. OGRZEWANIE WAGONÓW.

489. Czem ogrzewa się wagony kolejowe?

Parą, wodą i piecykami.

490. W których wagonach jest stosowane ogrzewanie parą?

Z małemi wyjątkami we wszystkich wagonach osobowych, bagażowych, służbowych, pocztowych salonowych.

491. W których wagonach jest stosowane ogrzewanie wodą?

Zwykle w wagonach sypialnych i salonowych.

492. W których wagonach jest stosowane ogrzewanie piecykami?

W wagonach osobowych starej budowy, w wagonach towarowych (cieplarkach) i brankardach pociągów towarowych, jakoteż przy wagonach motorowych (akumulatorowych).

493. Skąd bierze się para potrzebna do ogrzewania wagonów?

Z kotła parowozu, a przy długich pociągach z osobnego wagonu-ogrzewacza t. zw. parnika, t. j. wagonu z kotłem parowym, gdyż para z parowozu wystarcza tylko na część pociągu. Na parowozie i parniku jest w tym celu umieszczone odpowiednie urządzenie odbiorcze, składające się z zmiennego (redukcyjnego) zaworu parowego, manometru wskazującego prężność pary w przewodzie ogrzewawczym i kurka trzywylotowego umożliwiającego połączenie kotła z przewodem.

494. W jaki sposób dopływa para do wagonów?

Z kotła parowozu albo parnika przez zawór redukcyjny (zmienny) glównemi przewodami parowemi zewnątrz izolowanemi i umieszczonemi wzdłuż każdego wagonu, tendra i parowozu. Na końcach wystających poza czołownice wagonów, tendra i parowozu, przewody te posiadają kurki wyłączające oraz kolanka o wylotach skierowanych ku dołowi.

495. Czem łączą się przewody poszczególnych pojazdów ze sobą?

Zapomocą sprzęgów ogrzewawczych. Sprzęg ogrzewawczy składa się z dwóch kiszek gumowych połączonych ze sobą żelaznym łącznikiem z wypustem. Obydwa wolne końce sprzęgu, zaopatrzone są w żelazne końcówki i pałąki ze śrubami, służące do połączenia sprzęgów z kolankami głównych przewodów parowych. Wypusty łączników posiadają albo kurki wypustowe albo zawory sprężynowe, zamykające się, samoczynnie, skoro prężność pary przewyższa siłę sprężynki. Pod niektóremi wagonami przewody są zaopatrzone w jeden lub dwa samoczynne odwadniacze, działające tylko przy świeżem wpuszczaniu pary, do przewodu lub przerwaniu jej dopływu. Końcowy wylot przewodu parowego ostatniego wagonu, łączy się zwykle z osobnym kurkiem końcowym, który przymocowuje się za pomocą pałąka ze śrubą do kolanka przewodu. Kurek końcowy umożliwia przelot pary pedług potrzeby.

496. Jakie są wewnętrzne urządzenia ogrzewawcze wagonów?

-Trojakie, a to:
a) do pary wysokoprężnej,
b) do pary niskoprężnej,
c) mieszane do pary wysoko i niskoprężnej.

497. Jakie są urządzenia ogrzewawcze wagonów przy ogrzewaniu parą wysokoprężną?

Przy tym systemie ogrzewawczym, stosowanym prawie we wszystkich wagonach pochodzenia austrjackiego, w starszych wagonach pochodzenia niemieckiego i w niektórych wagonach pocztowych, bagażowych i służbowych, są pod siedzeniami wagonów umieszczone podłużne cylindryczne grzejniki, połączone z głównym przewodem parowym przez odgałęzienia przewodu, zaopatrzonemi w kurki lub suwaki, które otwiera się i zamyka przy pomocy dźwigni umieszczonych w przedziałach wagonu. Przy ustawieniu dźwigni w położeniu oznaczonem napisem ciepło, kurek lub suwak jest otwarli i para przepływa z przewodu głównego do grzejników. W położeniu pośredniem oznaczonem , 1/2 połączony jest z przewodem głównym tylko jeden grzejnik danego przedziału wagonu; w położeniu zaś zimno, kurek lub suwak zamyka dopływ pary z głównego przewodu. W tem położeniu odpływa na zewnątrz nagromadzona w grzejniku woda skroplona (kondenzacyjna) przez otwory uboczne znajdujące się w suwakach lub kurkach. W wagonach przechodnich, umieszczony jest ponadto w kurytarzu podwójny przewód ogrzewawczy, połączony stale z głównym przewodem parowym. Dopływ pary można regulować zaworem znajdującym się w kurytarzu według potrzeby.

498. Jakie są urządzenia ogrzewawcze wagonów przy ogrzewaniu niskoprężnem?

Przy tym systemie ogrzewawczym,. stosowanym w wagonach przechodnich I, II i III klasy 2 i 3 osiowych, pochodzenia niemieckiego, bez kurytarza, ogrzewa się wnętrze wagonów zapomocą dwóch przewodów ogrzewawczych, a to jednego dłuższego, a jednego krótszego. Z głównego przewodu parowego przepływa para za pośrednictwem dwóch odrębnych zaworów, a to przez zawór rozdzielczy i dławikowy do przewodów ogrzewawczych rozmieszczonych wewnątrz wagonu, oddając przy tem swe ciepło, a następnie przez rury wylotowa, wystające ponad dach wagonu, ulatnia się na zewnątrz, podczas gdy skropliny spływają na dół osobnemi lejkami opustowemi. Zawór rozdzielczy służy do rozdzielenia pary na powierzchnią ogrzewawczą t. j. do ogrzewania dłuższego lub krótszego przewodu ogrzewawczego, według temperatury zewnętrznej; zaś zawór dławikowy służy do regulowania ilości pary. Zależnie od temperatury zewnętrznej otwiera się zawór krótszego lub dłuższego przewodu ogrzewawczego, a przy większym mrozie obydwa zawory równocześnie. Każda grupa grzejników jest połączona odrębnym dla siebie przewodem dopływowym i odpływowym. Przewody, doprowadzające parę do grzejników, są połączone z głównym przewodem parowym zaworem dławikowym i suwakiem rozdzielczym, umieszczonym pod podłogą na zewnątrz wagonu. Zawór dławikowy, dostępny z obydwóch stron wagonu, służy do regulowania ilości dopływającej pary do urządzeń ogrzewawczych; suwak zaś rozdzielczy posiada cztery położenia odpowiednio oznaczone. W pierwszem położeniu dla temperatury powyżej +6 C, obydwie grupy grzejników (większe i mniejsze) są połączone, w drugiem położeniu dla temperatury od + 6C do – 0 C ogrzewa grupa grzejników mniejszych, w trzeciem położeniu od 0 C do – 6 C tylko grupa grzejników większych, a w czwartem położeniu poniżej – 6 C obie grupy grzejników.

499. Jakie są urządzenia ogrzewawcze wagonów przy ogrzewaniu mieszanem parą wysoko l niskoprężną?

Przy tym systemie ogrzewawczym, stosowanym przy wszystkich nowszych wagonach osobowych i w wagonach przechodnich z bocznym kurytarzem, są przez wszystkie przedziały przeprowadzone dwa odrębne przewody do ogrzewania parą niskoprężną. Suwak rozdzielczy, znajduje się w kurytarzu, posiada urządzenie wskazujące jego cztery położenia odpowiednio do zewnętrznej temperatury. W każdym przedziale znajduje się, prócz tego, jeden cylindryczny grzejnik do ogrzewania parą wysokoprężną, połączony bezpośrednio z głównym przewodem parowym za pomocą dźwigni, umieszczonej w każdym przedziale. Kurytarz posiada osobne ogrzewanie parą niskoprężną, składające się z przewodu ogrzewawczego umieszczonego wewnątrz wzdłuż bocznych ścian wagonu, którego obydwa otwarte końce sięgają pod podłogę wagonu. Para z głównego przewodu parowego dostaje się do przewodu ogrzewawczego za pośrednictwem zaworu parowego, który nastawia się stosownie do potrzeby. W wagonach przedziałowych nieprzechodnich, umieszczone są w każdym przedziale po trzy cylindryczne grzejniki, z których dwa są jednakowe; trzeci zaś ma powierzchnię ogrzewawczą dwa razy większą. W każdym przedziale jeden mały grzejnik jest połączony z głównym przewodem parowym, zapomocą dźwigni umieszczonej w przedziale i służy do ogrzewania parą wysokoprężną. Pozostałe grzejniki duże i małe są połączone osobnemi przewodami dopływowemi i odpływowemi tworząc w ten sposób dwie grupy ogrzewawcze dla pary niskoprężnej. Zawór dławikowy i suwak rozdzielczy jest umieszczony pod podłogą na zewnątrz wagonu.

500. Jakie są urządzenia ogrzewawcze wagonów przy ogrzewaniu ciepłą wodą?

Ogrzewanie wodą ciepłą polega na krążeniu ciepłej wody w grzejnikach ł w przewodach ogrzewawczych. Zasadnicze urządzenie jest następujące:
W piecu opalonym węglem lub koksem ogrzewa się wodę, która płynie pionowo wzniesioną rurą do zbiornika ciepłej wody, umieszczonego ponad piecem. Ze zbiornika ciepłej wody płynie woda przez przewody ogrzewawcze do grzejników umieszczonych w przedziałach, a następnie ostudzona woda wraca rurą powrotną do kotła, gdzie się powtórnie ogrzewa. Zbiornik ciepłej wody, może być w razie potrzeby, dopełniany zimną wodą za pomocą ręcznej pompki, Zimną wodę czerpie się z dwóch połączonych ze sobą zbiorników. Zbiorniki z zimną wodą napełniają się przez otwory w dachu albo wprost z wodociągu, w którym to celu posiadają doprowadzające rury na zewnątrz odpowiedni sztucer do połączenia z wężem wodnym. Przewody ogrzewawcze są połączone ze zbiornikiem kurkami wpustowemi, a w najniższych miejscach, przy przejściu w rury powrotne, posiadają kurki spustowe, do wypuszczania wody. W najwyższych punktach grzejników, umieszczone są kurki odwietrzające dla wypuszczenia powietrza przy napełnianiu wodą.

501. Co wiadomo o okresie ogrzewania?

Tenże zaczyna się normalnie l października i kończy się z końcem kwietnia. W razie pomyślnego stanu pogody, mogą Dyrekcje zarządzić w swoich okręgach wcześniejsze zakończenie okresu ogrzewania. W czasie ogrzewania w wagonach osobowych, obsadzonych przez podróżnych, winna panować temperatura od +12 C do + 15 C

.502. W jakie przedmioty muszą być zopatrzone pociągi pasażerskie w okresie ogrzewania parą?

W odpowiednią ilość sprzęgów ogrzewawczych i zaworów końcowych; wszystkie zaś parowozy pociągów pasażerskich i towarowych muszą mieć połączony przewód ogrzewawczy parowozu z tendrem, oraz posiadać w zapasie jeden wagonowy sprzęg ogrzewawczy, który przy wagonach towarowych ma służyć do ogrzewania brankardu; przy pociągach pasażerskich zaś jako zapas.

503. Jakiej długości pociąg można ogrzać z jednego źródła pary?

Przy temperaturze do – 6 C ogrzeje parowóz 34 do 36 osi; podczas silnego mrozu zaś od – 10 do – 20 C tylko 24 osi. Przy dłuższych pociągach należy przednią część pociągu ogrzewać parą czerpaną z kotła parowozu, a tylną część z wagonu ogrzewawczego (parnika), przyczem główny przewód parowy winien być odłączony od wagonów ogrzewanych z parnika.

504. Jakie czynności dotyczące ogrzewania pociągów należy uskuteczniać na stacji wyjścia pociągu?

Ogrzewanie należy rozpocząć przynajmniej na godzinę przed odjazdem, przy temperaturze jednak od 0 do – 6 C na l godzinę, a przy temperaturze poniżej – 6° C co najmniej na 2 godziny przed odjazdem pociągu pasażerskiego. Przed rozpoczęciem ogrzewania należy:
a) połączyć wagony mające być ogrzewanemi, sprzęgłami ogrzewawczemi, które na kolankach przewodów wagonowych powinny być silnie i szczelnie umocowane, a na końcowym wylocie przewodu ostatniego ogrzewanego wagonu, o ile nie posiada kurka, należy założyć zawór końcowy;
b) całkowicie otworzyć wszystkie kurki głównych przewodów parowych, kurki wypustków sprzęgów ogrzewawczych i kurek końcowy;
c) ustawić we wszystkich wagonach regulatory dźwigniowe i parowe zawory dławikowe w położeniu zamykające dopływ pary; zaś w wagonach posiadających urządzenie ogrzewawcze o parze niskoprężnej, należy zawory dławikowe całkiem zamknąć.
Po takiem przygotownaiu należy puścić parę z kotła parowozu lub parnika, przyczem prężność jej przy wejściu do głównego przewodu ogrzewawczego, powinna wynosić stale 3 atmosfery, a przy temperaturze poniżej – 6C cztery atmosfery. Gdy z otwartych kurków wypustowych sprzęgów ogrzewawczych przestanie wypływać wodas a zacznie uchodzić tylko sucha para, należy je kolejno, zaczynając od parowozu, lub wagonu ogrzewawczego, zamknąć. Jeżeli wypusty sprzęgów ogrzewawczych mają sprężynowe zawory odwadniające, należy je wypróbować, przez naciśnięcie ku górze, czy się nie zahaczyły. Następnie należy kurek końcowy tak przymknąć, by z niego uchodził średnio silny strumień pary i później zaczynając od pierwszego wagonu, włączać kolejno wewnętrzne urządzenia ogrzewawcze, przyczem każdy następny wagon włącza się tylko wtedy, gdy w poprzednim wagonie para przejdzie przez wszystkie przewody urządzenia ogrzewawczego. Parowe zawory rozdzielcze urządzeń ogrzewawczych w parze niskoprężnej należy tak ustawiać, aby z rur wylotowych uchodziła tylko mała ilość pary. Celem usunięcia skroplin z grzejników należy regulatory dźwigniowe, umieszczone w przedziałach, przestawiać od czasu do czasu w położenie zimno. Skoro temperatura w wagonach osiągnie + 12 do + 15 C, należy wszystkie przyrządy rozdzielcze ustawić według napisów na tychże odpowiednio do temperatury zewnętrznej.

505. Jakie czynności dotyczące ogrzewania pociągów należy uskuteczniać podczas jazdy?

W razie zmiany temperatury lub na żądanie podróżnych należy przestawiać odpowiednio przyrządy regulujące. Aby uniknąć zamarznięcia urządzeń ogrzewawczych w czasie jazdy należy:
a) nie zmniejszać przepisanej prężności pary do ogrzewania.
b) przestawiać regulatory dźwigowe, znajdujące się w przedziałach przy silniejszych mrozach, od czasu do czasu, w położeniu zimno.
c) dbać o to, aby przez odpowiednie ustawienie parowych zaworów rozdzielczych, rury wylotowe włączonych przewodów ogrzewawczych do pary niskoprężnej, były stale ciepłe.
d) na stacjach pośrednich, o ile pozwala na to czas postoju, wypuścić skropliny z przewodu głównego przez otwarcie kolejno kurków wypustowych sprzęgów ogrzewawczych, poczynając od końca pociągu.

506. Jak należy postąpić, Jeżeli wskutek nie. szczelności lub zamarznięcia głównego przewodu wagonu pośredniego, dopływ pary do dalszych wagonów, jest uniemożliwiony?

Należy przy poprzedzającym wagonie zamknąć kurek przewodu głównego, sprzęg ogrzewawczy zdjąć, założyć w jego miejsce zawór końcowy, o ile nie ma kurka, i otworzyć poprzednio kurek przewodu głównego. W tylnej nieogrzanej części pociągu, należy sprzęgi ogrzewawcze pozdejmować i przez otwarcie wszystkich kurków pospuszczać wodę z przewodów ogrzewawczych. O ile czas postoju pozwala, należy wagon z uszkodzonym przewodem parowym przestawić tak, aby wszystkie pozostałe wagony mogły być ogrzewane.

507. Jak należy postąpić przy ogrzewaniu parą po przybyciu pociągu na stację końcową?

Należy we wszystkich wagonach ustawić w przedziałach regulatory dźwigniowe w położenie zimno, a wszystkie inne zawory i suwaki wewnętrznych urządzeń ogrzewawczych, jakoteż kurki wypustowe sprzęgów całkowicie otworzyć i pociąg przedmuchać parą. Po przedmuchaniu należy na parowozie i w parniku zamknąć dopływ pary, odjąć sprzęgi ogrzewawcze i zawór końcowy, a kurki głównych przewodów parowych pozostawić otwarte.

508. Jak należy postąpić z sprzęgami ogrzewawczemi i zaworami końcowemi zdjętemi z wagonów?

Ilość sprzęgów ogrzewawczych i kurków końcowych, dodanych do pociągu, kierownik pociągu potwierdza w notesie rewidenta wagonów, a dyżurny ruchu wpisuje je do raportu z jazdy pociągu Sprzęgi ogrzewawcze należy przechowywać w miejscu niezbyt suchem (w piwnicach). Odjęte z wagonu sprzęgi, zwłaszcza zamarznięte, należy umieszczać w miejscu ogrzanem i tak zawieszać zdała od pieca na drewnianych podporach, by woda mogła z nich całkowicie spłynąć. Sprzęgi ogrzewawcze i kurki końcowe mają być oznaczone w sposób jaskrawy, farbami stanowiącemi znak przynależności poszczególnych Dyrekcyj kolejowych, a oprócz tego na żelaznym złączniku kiszek gumowych powinien być wybity skrót nazwy Dyrekcji.

509. Jakie obowiązki ciążą na dyżurnym ruchu ze względu na ogrzewanie pociągów?

Dyżurny ruchu jest obowiązany, zależnie od temperatury, w porozumieniu z zarządem parowozowni, zarządzić ogrzewanie pociągu i żądać ewentualnie parowozu lub wagonu ogrzewawczego (parnik) do podgrzewania pociągu. Dyżurny ruchu kwituje kierownikowi parowozu czas zużyty na podgrzewanie pociągu, w myśl przepisów gospodarki parowozowej, i winien wpisać do dziennika jazdy pociągu ilość sprzęgów ogrzewawczych i zaworów końcowych dodanych do pociągu. Pozatem winien dyżurny ruchu przy przygotowaniach do podgrzewania pociągów, przy zakładaniu lub zdejmowaniu sprzęgów ogrzewawczych, a w razie odpowiednio długiego postoju pociągu przy wypuszczaniu skroplin, tam, gdzie nie ma parowozowni, użyczyć pomocy przez przydzielenie odpowiednich pracowników stacyjnych.

510. Jakie obowiązki ciążą na konduktorach pociągów osobowych?

a) Pomagać przy przygotowaniu pociągu przed odjazdem przez ustawienie przyrządów regulujących ogrzewanie, według wskazówek rewidentów wagonów;
b) w czasie jazdy ustawiać przyrządy regulujące;
c) na stacjach pośrednich, na których nie ma rewidentów wagonów, wypuszczać skropliny ze sprzęgów ogrzewawczych, skoro postój na tę czynność pozwala, a w razie potrzeby pomagać przy zdejmowaniu sprzęgów;
d) czuwać nad całością przyrządów i urządzeń ogrzewawczych.
Przy zmianie kierunku biegu pociągu należy, ze względu na to, że urządzenia ogrzewawcze w wagonach za parowozem są mniej otwarte, a w wagonach w tyle więcej, zawory dławikowe przy wagonach znajdujących się bliżej parowozu więcej zamknąć; zaś przy wagonach tylnej części pociągu więcej otworzyć, tak ażeby z rur wypustowych para wychodziła równomiernie. Kierownik pociągu obowiązany jest sprawować nadzór nad czynnościami personelu pociągowego.

SPIS RZECZY i ALFABETYCZNY SPIS RZECZY (Katechizm Służby Pociągowej 1930)