PRZEPISY ZASADNICZE
budowy i eksploatacji
kolei normalonotorowych
użytku publicznego
Zatwierdzone zarządzeniem Ministra Komunikacji z dnia 17 sierpnia 1945 r.
(Dziennik taryf i Zarządzeń Kolejowych Nr 6 z 1945 r. poz. 30)
§ l
Postanowienia ogólne.
(1) Koleje użytku publicznego dzielą się na koleje znaczenia ogólnego, koleje znaczenia miejscowego i koleje miejskie. Kolei miejskich przepisy niniejsze nie dotyczą.
(2) Koleje znaczenia ogólnego dzielą się na pierwszorzędne i drugorzędne.
(3) Zaliczenie kolei do pierwszorzędnych, drugorzędnych, lub kolei znaczenia miejscowego, jako też przeniesienie kolei z jednej z tych kategorii do innej, zależy od Ministra Komunikacji.
(4) Odstępstwa od przepisów niniejszych w przypadkach szczególnych, mogą być czynione wyłącznie na podstawie osobnego w każdym przypadku zezwolenia Ministra Komunikacji.
(5) Postanowienia dotyczące budowy kolei obowiązują również przy przebudowie budowli i urządzeń na kolejach istniejących, oraz ich utrzymaniu.
(6) Przy budowie kolei należy uwzględniać możność jej rozwoju odpowiednio do przewidywanych potrzeb.
(7) Warunki techniczne i przepisy szczegółowe, opracowane na podstawie niniejszych przepisów, podlegają zatwierdzeniu Ministra Komunikacji.
§ 2.
Szlak i posterunki ruchu.
(1) Dla zaspokojenia potrzeb ruchu i przewozu linia kolejowa powinna posiadać odpowiednią ilość należycie urządzonych Posterunków ruchu.
(2) Stacje są to posterunki ruchu, przystosowane do przyjmowania i wyprawiania podróżnych i ładunków, posiadające prócz zasadniczych torów głównych najmniej jeden tor do krzyżowania się lub wyprzedzania pociągów.
(3) Mijanki są to posterunki ruchu nie posiadające urządzeń do pzyjjmowania i wyprawiania podróżnych i ładunków, mające natomiast conajmniej jeden tor do krzyżowania się lub wyprzedzania
(4) Odcinek linii między stacjami (mijankami) nosi nazwę szlaku.
(5) Do posterunków ruchu na szlaku należą:
Przystanki, nie posiadające innych torów, prócz torów głównych szlaku, przeznaczone do wsiadania i wysiadania podróżnych.
Posterunki: odgałęźne, bocznicowe, osłonne i następcze, przeznaczone do regulowania, albo zabezpieczenia ruchu pociągów.
(6) Szlaki bywają jednotorowe, dwutorowe itd. w zależności od ilości torów głównych.
(7) Tory stacyjne, stanowiące przedłużenia torów głównych szlaku, noszą nazwę torów głównych zasadniczych. Pozostałe tory stacyjne, po których przechodzą pociągi, noszą nazwę torów głównych dodatkowych; wszystkie inne tory stacyjne noszą nazwę torów bocznych i są określane według ich przeznaczenia, jako tory postojowe, rozrządowe, ładunkowe, trakcyjne itp.
§ 3.
Tor kolejowy.
(1) Szerokość normalna toru w świetle, mierzona na wysokości 14 mm poniżej górnych krawędzi szyn, powinna wynosić 1435 mm.
(2) W łukach szerokość toru może być powiększona. W łukach o promieniu 300 m i mniejszym szerokość toru powinna być odpowiednio zwiększona. Zwiększenie to nie powinno przewyższać 30 mm na kolejach znaczenia ogólnego, i 35 mm na kolejach znaczenia miejscowego.
(3) Dopuszczalne zwężenie toru, spowodowane ruchem pociągów, nie powinno przewyższać 3 mm, poszerzenie zaś 10 mm. Szerokość toru nie powinna w żadnym razie przewyższać 1465 mm na kolejach znaczenia ogólnego i 1470 mm na kolejach znaczenia miejscowego.
(4) Odległość pomiędzy osiami torów linii dwutorowej powinna wynosić najmniej 3,50 m. Odległość pomiędzy osiami sąsiednich torów dwóch różnych linii powinna być zwiększona najmniej do 4,00 m; w razie zaś potrzeby ustawienia na międzytorzu sygnałów stałych, najmniej do 4,70 m.
(5) Odległość pomiędzy osiami torów na stacjach powinna wynosić najmniej 4,50 m z wyjątkiem torów przeładunkowych i zasadniczych torów głównych, stanowiących przedłużenie torów głównych na szlaku, pomiędzy któremi odległość może być zmniejszona w zależności od warunków miejscowych do 3,50 m. Jeżeli pomiędzy torami ma być peron, odległość pomiędzy osiami ich powinna wynosić najmniej 6,00 m.
(6) Na prostych górne krawędzie obydwóch toków każdego toru powinny leżeć w jednym poziomie.
(7) W łukach szyna zewnętrzna powinna być wzniesiona nad szynę wewnętrzną na wysokość, zależną od promienia łuku i do szybkości pociągów, tak, aby praca obydwóch toków była możliwie jednakowa. Podwyższenie szyny zewnętrznej powinno być całkowite już na początku łuku kolistego.
(8) Różnicę w poziomie obu szyn (przechyłkę toru) na przejściach od łuku kolistego do prostej należy wyrównać na długości zależnej od szybkości pociągów.
(9) Szyny obydwóch toków powinny mieć pochylenie do wewnątrz toru, wynoszące l: 20.
§ 4.
Pochylenia podłużne.
(1) Pochylenia podłużne na szlakach kolei pierwszorzędnych znaczenia ogólnego nie mogą przewyższać 25°/oo, a na szlakach kolei drugorzędnych i znaczenia miejscowego 40°/oo.
(2) Zastosowanie pochyleń większych niż 12,5 o/oo na kolejach znaczenia ogólnego wymaga osobnego w każdym przypadku zezwolenia Ministra Komunikacji.
(3) Stacje i mijanki powinny leżeć zasadniczo w linii poziomej, w każdym razie pochylenie podłużne torów stacyjnych z wyjątkiem torów manewrowych, nie powinno przewyższać 2,5°/oo.
(4) Rozjazdy wjazdowe na stacjach i mijankach mogą leżeć na pochyleniu przyległych szlaków.
(5) Załomy profilu podłużnego na kolejach znaczenia ogólnego powinny być zaokrąglone łukiem o promieniu nie mniejszym niż 5000 m; w obrębie zaś stacji i dojść do nich, oraz na kolejach znaczenia miejscowego, łukiem o promieniu nie mniejszym niż 2000 m.
§ 5
Łuki.
(1) W torach głównych należy stosować promienie łuków możliwie wielkie i nie mniejsze niż 300 m na kolejach pierwszorzędnych 180 m na kolejach drugorzędnych i znaczenia miejscowego
(2) Stacje powinny być położone o ile można na prostych, a przynajmniej mieć z obu końców linie proste albo łagodne łuki, odpowiednie do dogodnego ułożenia rozjazdów wjazdowych.
(3) W torach głównych zasadniczych przejścia pomiędzy prostymi i łukami, albo łukami jednakowego kierunku ze znaczną różnicą promieni powinny być złagodzone za pomocą krzywych przejściowych.
§ 6.
Skrajnia.
(1) Na torach głównych zasadniczych i dodatkowych powinna być zachowana skrajnia wskazana po lewej stronie załączonego do niniejszych przepisów rysunku Nr 1, na wszystkich zaś pozostałych torach skrajnia wskazana po prawej stronie tegoż rysunku liniami ciągłymi.
(2) Na kolejach, na których ruch pociągów odbywa się za pomocą trakcji elektrycznej, zasilanej z górnej sieci, należy stosować skrajnię budowli według załączonych rysunków Nr 2, 3 i 4.
(3) Przy budowie nowych kolei i przebudowie istniejących powinna być pozostawiona poza skrajnią wolna odległość, wynosząca na stacjach i mostach, oraz przy słupach trakcji elektrycznej co najmniej 0,2 m, na pozostałym zaś szlaku 0,5 m, jak to wskazano na załączonych rysunkach skrajni liniami kreskowanymi AB i CD.
(4) Głębokość żłóbka 38 mm przy wewnętrznej krawędzi szyn powinna być zachowana nawet przy największym zużyciu szyn.
(5) Wrota wozowni i parowozowni powinny mieć szerokość w świetle nie mniejszą niż 4,00 m.
(6) Słupy, latarnie itp. przedmioty, stojące na peronie, do wysokości 3,05 m nad poziom górnej krawędzi szyn, powinny być oddalone najmniej o 3,00 m od osi toru.
(7) Przy zastosowaniu skrajni na łukach należy uwzględnić przechyłkę i poszerzenie toru a na łukach o promieniu mniejszym niż 400 m również długość wagonów.
§ 7
Torowisko.
(1) Na istniejących kolejach torowisko powinno mieć szerokość, ustaloną przy ich budowie; na nowobudowanych zaś kolejach znaczenia ogólnego szerokość taką, aby ława między dolną krawędzią podsypki i krawędzią torowiska wynosiła z każdej strony najmniej 35 cm.
(2) W miejscowościach zalewanych krawędź torowiska powinna wznosić się najmniej o 60 cm ponad stwierdzony najwyższy poziom wody.
§8.
Mosty i przepusty.
(1) Dla zapewnienia swobodnego i bezpiecznego przepływu wód powinny być w odpowiednich miejscach torowiska wybudowane mosty lub przepusty o stosownych otworach.
(2) Nośność mostów kolejowych powinna odpowiadać przepisanym normom obciążenia, ustrój zaś ich szczegółowym przepisom technicznym, zatwierdzonym przez Ministra Komunikacji.
(3) Górna powierzchnia ciosów łożyskowych i dolne krawędzie dźwigarów powinny wznosić się nad wodą najmniej o 0,70 m.
(4) Materiały, używane do budowy mostów, przepustów i wiaduktów, powinny odpowiadać normom wytrzymałości, zatwierdzonym przez Ministra Komunikacji.
§ 9
Budowa wierzchnia.
Budowa wierzchnia powinna odpowiadać wymaganiom bezpieczeństwa ruchu pociągów w zależności od typu taboru i największej szybkości jazdy, oraz przepisom, zatwierdzonym przez Ministra Komunikacji.
§ 10
Skrzyżowanie kolei.
Skrzyżowanie w jednym poziomie kolei normalnotorowych poza obrębem semaforów wjazdowych stacji oraz semaforów na posterunkach odgałęźnych jest niedozwolone. Skrzyżowanie w jednym poziomie kolei znaczenia ogólnego z tramwajami i kolejkami wąskotorowymi może być dozwolone tylko na podstawie osobnego w każdym przypadku zezwolenia Ministra Komunikacji.
§ 11.
Skrzyżowanie kolei w poziomie szyn z drogami kołowymi.
(1) Przejazdy z ożywionym ruchem kołowym oraz przejazdy, niebezpieczne z powodu niedostateczne} widzialności, lub znacznej szybkości pociągów, powinny być albo strzeżone i ogrodzone rogatkami obsługiwanymi ręcznie lub mechanicznie, albo też zabezpieczone samoczynnymi sygnałami świetlnymi, zapowiadającymi zbliżenie się pociągu.
(2) Rogatki powinny być ustawione tak, aby ich części najbliższe toru znajdowały się najmniej o 0,5 m poza skrajnią przewidzianą dla budowli na szlaku. Szczegóły urządzenia rogatek oraz dojazdów do nich regulują osobne przepisy, zatwierdzone przez Ministra Komunikacji.
(3) Przy przejazdach nie mających, rogatek powinny być ustawione na dojazdach wskaźniki ostrzegawcze przepisanego typu.
(4) Przed przejazdami mało widocznymi, a niezabezpieczonymi rogatkami lub sygnalizacją samoczynną, powinny być ustawione obok toru kolejowego odpowiednie wskaźniki, zgodnie z przepisami sygnalizacji, na kolejach polskich.
(5) Przejazdy przeznaczone do użytku prywatnego powinny być zaopatrzone w rogatki normalnie zamknięte na klucz.
(6) Przy osobnych przejściach, przeznaczonych wyłącznie do przechodzenia przez tory, wystarczają ustawione odpowiednie tablice ostrzegawcze, jeżeli warunki miejscowe nie wymagają większego zabezpieczenia.
§ 12.
Znaki drogowe.
(1) Linia kolejowa ‘powinna być podzielona na kilometry i hektometry odpowiednimi znakami.
(2) Łuki i pochylenia podłużne na liniach znaczenia ogólnego powinny być oznaczone odpowiednimi znakami.
§ 13.
Tory stacyjne.
Długość użytkowa torów przyjęcia i wyprawiania pociągów powinna odpowiadać długości pociągów na danej linii.
§ 14.
Perony osobowe.
Krawędzie peronów osobowych powinny wznosić się nad górną krawędzią szyny na 38 cm lub 76 cm. Jednakże na kolejach ze słabym ruchem mogą być dozwolone perony niższe. Przy położeniu peronów w łukach należy uwzględniać przechyłkę toru.
§ 15.
Ładownie i magazyny towarowe.
(1) Podłoga ładowni, ramp i magazynów towarowych nie powinna się wznosić wyżej l,10 m nad poziomem górnej krawędzi szyn.
(2) Na stacjach, na których przewiduje się duży ruch miejscowy ładunków masowych, powinny być ustawione wagi wagonowe i skrajniki.
§ 16.
Dworce.
Ilość i obszar pomieszczeń dworca powinny odpowiadać rozmiarom ruchu osobowego stacji.
§ 17
Utrzymanie kolei.
(1) Linie kolejowe powinny być utrzymywane w takim stanie, aby mogły całkowicie sprostać wymaganiom ruchu i zadaniom przewozowym.
(2) Tor kolejowy oraz wszelkie budowle i urządzenia, od których stanu jest zależne bezpieczeństwo i prawidłowość ruchu; powinny być stale dozorowane.
(3) Obchody toru w celu sprawdzenia jego stanu powinny być dokonywane najmniej raz na dobę na kolejach pierwszorzędnych, nie rzadziej niż co drugi dzień na kolejach drugorzędnych, na kolejach zaś znaczenia miejscowego w miarę potrzeby.
(4) Miejsca na szlakach zagrażające bezpieczeństwu ruchu powinny być strzeżone: na kolejach znaczenia ogólnego stale, na kolejach znaczenia miejscowego podczas przejścia pociągów.
(5) Miejsca, na których dozwolona szybkość pociągów musi być zmniejszona, powinny być oznaczone przepisanymi sygnałami. Tory zamknięte dla ruchu powinny być ogrodzone przepisanymi sygnałami bez względu na to, czy pociąg jest oczekiwany, czy nie.
(6) Rogatki na przejazdach powinny być zamykane przed przejściem pociągu, a można je otwierać dopiero po jego przejściu.
(7) Przejazdy w obrębie stacji powinny być strzeżone w czasie ruchu pociągów oraz w czasie manewrów taboru.
(8) Dróżnicy przejazdowi obchodowi powinni posiadać odpowiednie przybory sygnałowe (do podawania sygnałów stój i zwolnij bieg).
(9) Wszelkie przedmioty oraz materiały składane przy torach powinny się znajdować poza obrębem skrajni.
§ 18.
Telegraf i telefony.
(1) Na kolejach znaczenia ogólnego stacje mijanki, jako też te posterunki na szlaku, które biorą udział w przyjmowaniu i wyprawianiu pociągów, powinny posiadać urządzenie telegraficzne i telefoniczne. Na kolejach znaczenia miejscowego urządzenie telegrafu nie jest obowiązujące.
(2) Posterunki blokowe mogą posiadać tylko telefony.
§ 19.
Sygnalizacja i zabezpieczenie ruchu pociągów.
(1) Urządzenia sygnałowe na stacjach i na szlaku powinny odpowiadać Przepisom sygnalizacji na kolejach polskich.
(2) Stacje i mijanki na kolejach znaczenia ogólnego powinny być zaopatrzone w semafory wjazdowe, a na liniach pierwszorzędnych również i w semafory wyjazdowe.
(3) Normalne położenie semaforu powinno wskazywać sygnał Stój. Odstępstwa od tej zasady mogą być dopuszczone za zezwoleniem Ministerstwa Komunikacji tylko w odniesieniu do semaforów odstępowych na liniach z samoczynną blokadą.
Semafory osłaniające posterunki odgałęźne, jeżeli są czynne tylko okresowo, mogą być ustawione na sygnał “Wolna droga” dla jazdy w kierunku zasadniczym w czasie, kiedy posterunek jest zamknięty. To samo dotyczy posterunków osłonnych.
(4) Zwrotnice w torach głównych powinny być zaopatrzone w latarnie lub tarcze sygnałowe zgodnie z Przepisami sygnalizacji na kolejach polskich.
(5) Zwrotnice na torach głównych, po których pociąg przechodzi pod ostrze, oraz zwrotnice zabezpieczające drogę przebiegu pociągu, które nie są uzależnione od sygnałów, powinny być na czas przejścia pociągu zamknięte na zamek lub dozorowane na miejscu.
(6) Pomiędzy wewnętrznymi tokami rozgałęzienia torów powinny być ustawione znaki (ukresy), wskazujące, dokąd tabor może dochodzić na jednym z torów, nie zagradzając przejazdu po drugim torze. Odległość między osiami torów powinna wynosić w tym miejscu najmniej 3,5 m.
(7) Wagony na stacjach powinny być zabezpieczone od samoczynnego ich uruchomienia i zbiegnięcia.
§ 20.
Nazwy stacji, zegary i oświetlenie.
(1) Na stacjach osobowych powinny być umieszczone w miejscach widocznych nazwy stacji.
(2) Większe dworce osobowe powinny być zaopatrzone w zegary zewnętrzne, umieszczone od strony torów i widoczne dla podróżnych.
(3) W ciemności dworce, dojazdy do nich i perony powinny być oświetlane na czas zależny od ruchu pociągów pasażerskich.
§ 21.
Kierunek ruchu pociągów.
(1) Na liniach dwutorowych jazda pociągów odbywa się po prawym torze.
(2) Odstępstwa od tej zasady dopuszczalne są w następujących przypadkach:
a) na stacjach odpowiednio do układu torów,
b) w razie zamknięcia jednego z torów na szlaku,
c) przy obsłudze bocznic,
d) przy powrocie ze szlaku parowozów popychających lub pociągów ratunkowych,
e) przy pracy pociągów roboczych.
(3) Pociągi, które kursują z szybkością 60 km/godz. i wyższą, powinny być zaopatrzone w hamulce zespolone.
§ 22.
Porządek biegu pociągów.
(1) Bieg każdego pociągu powinien stosować się do rozkładu jazdy i sygnałów, podawanych zgodnie z Przepisami sygnalizacji na kolejach polskich, jak również do poleceń miejscowego Kierownictwa Ruchu.
(2) Pociąg przewożący podróżnych nie może być wyprawiony na szlak przed czasem oznaczonym w rozkładzie jazdy.
§ 23.
Sygnały pociągowe.
Każdy pociąg powinien mieć sygnały oznaczające we dnie koniec pociągu, a w ciemności koniec i początek pociągu, odpowiadające Przepisom sygnalizacji na kolejach polskich.
§ 24.
Hamowanie pociągów.
(1) Oprócz hamulców na parowozie i tendrze każdy pociąg powinien mieć dostateczną ilość hamulców wagonowych czynnych do zatrzymania pociągu w odległości, określonej Przepisami Ruchu, zatwierdzonymi przez Ministra Komunikacji.
(2) Znajdujące się w rozporządzeniu służby pociągowej środki hamulcowe powinny być w każdym oddzielnym przypadku obliczane według wymagań, podanych w Przepisach Ruchu, zatwierdzonych przez Ministra Komunikacji.
§ 25.
Prowadzenie ruchu kolejowego.
Prowadzenie ruchu kolejowego, a mianowicie:
zestawienie, wyprawianie i przyjmowanie pociągów, jazda na szlaku, ruch pociągów gospodarczych, roboczych i wszelkiego rodzaju pociągów specjalnych powinno odpowiadać wymaganiom Przepisów Ruchu, zatwierdzonych przez Ministra Komunikacji.
§ 26.
Stacje wodne.
(1) Stacje wodne powinny być tak rozstawione i mają posiadać taką wydajność, aby były w stanie w każdym czasie zaspokoić własne potrzeby stacji i zaopatrzyć w wodę parowozy w ilości odpowiadającej wymaganej zdolności przepustowej linii.
(2) Dla zabezpieczenia ciągłości zaopatrzenia pociągu w wodę, niezbędne jest urządzenie podwójnych zasadniczych elementów wodociągów a mianowicie:
a) przewodów ssących i tłoczących, zespołów pomp i silników,
b) źródeł poboru wody, o ile ujęcie jej nie może być uważane za niezawodne o każdym czasie jak np. przy studniach wierconych itp.,
c) w przypadkach budowy wodociągów pneumatycznych przez urządzenie przynajmniej dwóch oddzielnych zespołów hydroforowych.
(3) Wydajność żurawi wodnych, zasilających na stacjach pośrednich parowozy pośpiesznych pociągów pasażerskich, powinna wynosić co najmniej 5 m3 na minutę, a żurawi zasilających parowozy pociągów dalekobieżnych (pasażerskich i towarowych) najmniej 3 m3 na minutę. W ogóle zaś wydajność żurawi wodnych nie powinna być mniejszą niż 2 m3 na minutę na kolejach pierwszorzędnych, i nie mniejszą niż l m3 na minutę na kolejach drugorzędnych, oraz na kolejach znaczenia miejscowego.
(4) Żurawie wodne obrotowe powinny posiadać latarnię sygnałową wskazującą w ciemności położenie ramienia i mieć urządzenia do zamocowania ramienia w położeniu nieczynnym wzdłuż toru. Nieobrotowe żurawie wodne powinny posiadać na kolumience latarnię, która wskazywałaby w ciemności miejsce ustawienia żurawia.
§ 27.
Parowozownie i urządzenia trakcyjne.
Parowozownie, stanowiska w nich i urządzenia trakcyjne na stacjach (obrotnice, suwnice, składy opałowe, składnice smarów itp.) powinny odpowiadać potrzebom ruchu kolei i przepisom, zatwierdzonym przez Ministra Komunikacji.
§ 28.
Tabor kolejowy.
(1) Pojazdy kolejowe powinny być tak budowane i utrzymywane w takim stanie, ażeby mogły kursować z zupełnym bezpieczeństwem przy największej szybkości i obciążeniu dla nich określonym.
(2) Części pojazdów kolejowych powinny, przy największym wysięgu na zewnątrz, mieścić się w skrajni taboru, podanej w załączniku na rysunku Nr 5. Tarcze i latarnie sygnałowe mogą sięgać do linii oznaczonej kreskami na rysunku skrajni taboru. Zestawy kołowe muszą odpowiadać wymiarom podanym w załączniku na rysunkach Nr ,6 i 7. Na nieprzesuwnych zestawach kołowych osi średniej wagonów lub wózków trzechosiowych, może być dopuszczone zmniejszenie odległości między zewnętrznymi powierzchniami obrzeży do 1395 mm, jak to jest uwidocznione na rysunku Nr 6. Pojazdy przeznaczone do ruchu zagranicznego powinny mieścić się w skrajni ustalonej umowami o wzajemnym używaniu taboru w komunikacji międzynarodowej.
(3) Materiał, sposób wykonania, ustrój i utrzymanie pojazdów kolejowych, powinny odpowiadać przepisom i warunkom technicznym, zatwierdzonym przez Ministra Komunikacji.
§ 29.
Naprawnie taboru i składy zasobów.
(1) Rozmieszczenie naprawni taboru, ich rozmiary i zaopatrzenie powinny odpowiadać potrzebom naprawy głównej, średniej i bieżącej parowozów i wagonów.
(2) Eksploatacja kolei powinna być zabezpieczona dostatecznią ilością odpowiednio rozmieszczonych i zaopatrzonych składów zasobów i magazynów.
§ 30.
Postanowienia przejściowe.
Braki i odstępstwa od wymagań niniejszych przepisów, istniejące w budowlach i urządzeniach kolejowych, mogą pozostawać do czasu przebudowy.
